6 Chiếc Mũ Tư Duy: Các bước thực hiện và Ví dụ thực tiễn

Sáu chiếc mũ tư duy là một kỹ thuật động não khuyến khích người tham gia tiếp cận một vấn đề hoặc ý tưởng từ những góc nhìn khác nhau. Mỗi “chiếc mũ” đại diện cho một cách suy nghĩ khác nhau, chẳng hạn như cảm xúc, logic hoặc sáng tạo.

Bằng cách xem xét các quan điểm khác nhau, các nhóm có thể phát triển các giải pháp sáng tạo và toàn diện hơn. Để thực hiện kỹ thuật sáu chiếc mũ tư duy, hãy cân nhắc sử dụng một mẫu bao gồm lời nhắc cho từng chiếc mũ và cho phép cộng tác và chia sẻ ý tưởng dễ dàng.

Giải thích 6 chiếc mũ tư duy:

Mũ trắng: Đánh giá vấn đề khách quan dựa trên thông tin, dữ liệu có sẵn
Mũ Xanh lá: Các ý tưởng và giải pháp sáng tạo
Mũ Vàng: List những cái tiến cho các giải pháp, những suy nghĩ tích cực, lạc quan
Màu Đen: Tiên lượng các tình huống xấu, những nguy cơ, rủi ro
Màu Đỏ: Đánh giá dựa trên trực giác và cảm xúc
Màu xanh dương: Quản lý quá trình động não, tổng hợp ý kiến và đưa ra phương án giải quyết cuối cùng

Mục lục:

6 chiếc mũ tư duy là gì?

Chán nản bởi những cuộc tranh luận bất tận và những cuộc họp không có kết quả? Edward de Bono, nhà toán học, nhà tâm lý học và tác giả nổi tiếng người Malta, đã nảy ra ý tưởng loại bỏ những kiểu thảo luận phản tác dụng này. Thay vì kết thúc trong một căn phòng đầy những thành viên bất mãn trong nhóm, kỹ thuật của ông thúc đẩy tư duy song song và khuyến khích nhìn vấn đề từ các góc độ khác nhau.

Sáu chiếc mũ tưởng tượng tượng trưng cho sáu cách khác nhau để nhìn nhận một vấn đề và hướng dẫn bạn “cách nghĩ” thay vì chỉ “nghĩ gì”. Tiếp nhận từng tư duy khác nhau này cho phép tư duy hợp tác lớn hơn giữa các thành viên trong nhóm và nhấn mạnh các ý tưởng vượt trội.

Trình tự mũ là tùy thuộc vào bạn nhưng quyết định đặt hàng trước thường là một lợi thế (mặc dù bạn có thể linh hoạt). Không phải mọi chiếc mũ đều phải được sử dụng vì nó phụ thuộc vào trọng tâm của cuộc họp của bạn là gì.

Mũ xanh blue (Điều khiển – tư duy tổ chức)

Đây thường là người chủ trì cuộc họp hoặc đứng đầu một nhóm. Họ đặt ra các quy tắc cơ bản. Một phiên thường bắt đầu và kết thúc với người này. Những câu hỏi có thể được hỏi khi đội chiếc mũ này:

“Vấn đề là gì?”
“Những lợi ích của việc giải quyết vấn đề này là gì?”

Xác định trọng tâm và mục đích thảo luận cho nhóm: Chúng ta ngồi ở đây để làm gì? Chúng ta cần tư duy về điều gì? Mục tiêu cuối cùng là gì?
Sắp xếp trình tự cho các chiếc nón trong suốt buổi thảo luận.
Cuối cùng, tập hợp mọi ý kiến, tóm tắt, kết luận và ra kế hoạch.
Chúng ta đã đạt được gì qua buổi thảo luận?
Chúng ta có thể bắt đầu hành động chưa?
Chúng ta có cần thêm thời gian? Cần thêm thông tin gì để giải quyết vấn đề?

Mũ Trắng (Sự thật – tư duy dựa trên dữ liệu thực tế)

Đây là người thu thập dữ liệu, sàng lọc thông tin và đặt câu hỏi về những ý tưởng mà những người khác đã đưa ra. Điều quan trọng là tránh cảm xúc của chính bạn trong vai trò này và nhìn nhận một cách khách quan mọi thứ được đưa ra.

“Chúng ta cần tìm hiểu điều gì?”
“Chúng ta biết gì về vấn đề này?”

Chúng ta đã có những thông tin gì về vấn đề này?
Chúng ta cần có những thông tin nào liên quan đến vấn đề đang xét?
Chúng ta đang còn thiếu những thông tin, dữ kiện nào? Làm sao để có được chúng?

Mũ Xanh lá (Tư duy sáng tạo)

Ở đây sự đổi mới được kích thích! Đừng gắn bó với một ý tưởng. Theo đuổi mọi con đường. Đây là nơi tư duy vượt trội thực sự được phát huy. Điều quan trọng là không cho phép bất kỳ nhận xét hoặc phản hồi tiêu cực nào trong phần này của phiên họp vì nó sẽ cản trở dòng suy nghĩ tự do.

“Khả năng là gì?”
“Có lựa chọn thay thế nào không?”

Có những cách thức khác để thực hiện điều này không?
Những lợi ích khi chúng ta tiến hành dự án này là gì?

Mũ vàng (Tích cực – tư duy lạc quan)

Sự lạc quan là tất cả những gì chiếc mũ vàng hướng tới. Tất cả các tình huống tốt nhất đều được đưa ra, lợi ích, cơ hội. Tất cả những lợi thế có thể mang lại bởi chiếc mũ màu xanh lá cây đều được xem xét. Loại câu hỏi mà người này sẽ hỏi:

“Những mặt tích cực của điều đó là gì?”

Những lợi ích khi chúng ta tiến hành dự án này là gì?
Liệu vấn đề này có khả năng thực hiện được không?

Chiếc Mũ Đỏ (Cảm Xúc – tư duy thiên về cảm tính)

Một cách tiếp cận trực quan. Các cảm giác được thảo luận và bày tỏ trong giai đoạn này – nỗi sợ hãi và sự không tán thành, cũng như sự phấn khích. Đây là một diễn đàn mở để những cảm xúc ruột thịt được bộc lộ mà không cần phải biện minh cho bất kỳ ai trong số họ.

“Điều này khiến bạn cảm thấy như thế nào?”
Cảm giác của tôi ngay lúc này là gì?
Trực giác của tôi mách bảo điều gì về vấn đề này?
Tôi thích hay không thích vấn đề này?

Chiếc mũ Đen (Tiêu cực – tư duy sâu để nhận ra những hạn chế)

Chiếc mũ này có vẻ tiêu cực, nhưng nó cần thiết và rất hợp lý trong cách tiếp cận của nó. Một quan điểm phê bình được thực hiện và xem xét tất cả các nhược điểm của từng ý tưởng và kết quả tồi tệ nhất có thể xảy ra. Không nên có tiêu cực vô cớ ở đây.

Một số câu hỏi sử dụng trong khi đội chiếc mũ Đen:

Những rắc rối, nguy hiểm nào có thể xảy ra?
Những khó khăn nào có thể phát sinh khi tiến hành làm điều này?
Những nguy cơ nào đang tiềm ẩn?

Tại sao bạn nên sử dụng 6 chiếc mũ tư duy?

Bằng cách làm theo phương pháp này, bạn sẽ thấy thời gian họp giảm đi. Đó là một cách tiếp cận đơn giản sẽ làm cho những khoảng thời gian này trở nên hiệu quả và hợp tác hơn. Nó có thể trao quyền cho một nhóm người đa dạng hợp tác với một quan điểm duy nhất trong tâm trí.

Bằng cách sử dụng mẫu 6 chiếc mũ tư duy, mọi việc trở nên dễ dàng hơn. Trên thực tế, bằng cách có sẵn khuôn khổ này, bạn sẽ tập trung hơn vào cuộc họp vì mọi người sẽ có thể xem chương trình nghị sự và tiến trình dự kiến. Nó cũng là một lời nhắc nhở trực quan cho những người tham gia về những chiếc mũ khác nhau và vai trò được giao của họ.

Các cuộc họp có thể được thực hiện từ xa, ảo hoặc trong cùng một phòng bằng cách sử dụng phác thảo thân thiện với người dùng này. Trong các cuộc họp từ xa, thật dễ dàng để gửi một liên kết tới tất cả những người tham gia và làm việc trên một bảng chia sẻ.

Sử dụng Sáu chiếc mũ tư duy trong quá trình hình thành ý tưởng, nhóm đổi mới của bạn sẽ có thể:

Tối đa hóa tư duy sáng tạo cũng như sự hợp tác hiệu quả và tập trung,
Xem và hiểu tất cả các góc độ của ý tưởng,
Phát hiện và xác định các cơ hội và lợi ích,
Xem xét và phân tích các vấn đề, rủi ro và vấn đề tiềm ẩn,
Cải thiện và chuẩn bị ý tưởng cho quá trình lựa chọn một cách kịp thời,
Đặt nền tảng vững chắc cho việc ra quyết định thành công.

Các bước tiến hành 6 chiếc mũ tư duy

Mọi người trong nhóm làm việc sẽ cùng tham gia góp ý để giải quyết vấn đề. Tùy theo tính chất của vấn đề mà người đó (hay người trưởng nhóm) sẽ đề nghị đội mũ màu gì. Người chủ trì sẽ lần lượt chia thời gian tập trung ý cho mỗi mũ màu. Tuy nhiên, một số trường hợp đặc biệt nếu cần bất kì thành viên nào cũng có thể đề nghị góp thêm ý vào cho 1 mũ màu nào đó (tuy vậy vẫn phải giữ đủ thời lượng cho mỗi mũ màu).

Bước 1 (Mũ trắng): Tất cả các ý kiến đóng góp vào chỉ chứa sự thật, bằng chứng hay dữ kiện, thông tin. Đội mũ này tức là: “Hãy cởi bỏ mọi thành kiến, mọi tranh cãi, cởi bỏ mọi dự định và hãy tập trung nhìn vào cơ sở dữ liệu”.

Bước 2 (Mũ xanh lá cây): Tạo ra các ý kiến làm sao để giải quyết. Các sáng tạo, các cách thức khác nhau, các kế hoạch, các sự thay đổi.

Bước 3: Đánh giá các ý kiến

– Dùng mũ xanh lá cây để đánh giá các giá trị cuả các ý kiến đã đưa ra.

– Dùng mũ vàng để viết ra danh mục các lợi ích đạt được: Tại sao vài ý kiến sẽ chạy tốt và tại sao nó mang lại lợi ích?

– Đội mũ đen để viết các đánh giá và các lưu ý.

– Mũ đen là mũ có giá trị nhất. Nó có tác dụng để chỉ ra tại sao các đề nghị hay ý kiến không thích hợp (hay không hoạt động được) cùng với các dữ kiện, với kinh nghiệm sẵn có, với hệ thống đang hoạt động, hoặc với chế độ đang được theo. Mũ đen là khi ta tính đến sự hợp lý.

Bước 4 (Mũ đỏ): Viết ra hoặc bày tỏ các phản ứng, trực giác tự nhiên và các cảm giác. Mũ đỏ cho phép người suy nghĩ đặt xuống các trực cảm mà không cần bào chữa.

Bước 5 (Mũ xanh da trời): Tổng kết và kết thúc buổi làm việc

– Mũ xanh da trời là sự nhìn lại các bước trên hoặc là quá trình điều khiển. Nó sẽ không nhìn đến đối tượng mà là nghĩ về đối tượng (thí dụ như ý kiến “đội cho tôi cái mũ xanh lá cây, tôi cảm giác rằng có thể làm được nhiều hơn về cái mũ xanh này”).

Lưu ý: các bước trên không hoàn toàn nhất thiết phải theo đúng thứ tự như nêu trên mà có thể thay đổi linh hoạt tùy vào từng trường hợp.

Ví dụ về sáu chiếc mũ tư duy

Ví dụ #1: Tình huống “Khách hàng tại một tiệm bánh pizza phàn nàn vì thời gian chờ đợi nhận bánh quá lâu”

Kỹ thuật suy nghĩ bên này có thể được sử dụng cho nhiều tình huống khác nhau:

Giải quyết vấn đề – Khách hàng tại một tiệm bánh pizza đang phàn nàn vì thời gian chờ đợi để nhận được bánh pizza của họ đã trở nên lâu hơn. Họ có thể làm gì?

Cơ hội – Đối với một công ty kế toán, có một chương trình phần mềm đắt tiền mới trên thị trường nhanh hơn và tốt hơn chương trình hiện tại của họ. Họ có nên mua nó không?

Hợp tác là một khía cạnh quan trọng của các cuộc họp tích cực. Bất cứ điều gì để giảm thiểu xung đột giữa những người tham gia. Một trong những cách để đạt được điều này mà không bị mất phương hướng là áp dụng phương pháp liên quan đến tư duy song song – nơi tập trung toàn bộ nhóm. Sáu chiếc mũ tư duy sử dụng các giai đoạn suy nghĩ khác nhau và loại bỏ những tranh luận và cảm xúc phù phiếm thường có thể làm hỏng cuộc họp.

Giải quyết vấn đề hoặc thảo luận về các cơ hội có thể trở thành một hoạt động vô cùng hiệu quả khi áp dụng chiến thuật mang tính xây dựng này. Bằng cách sử dụng mẫu 6 chiếc mũ tư duy làm hướng dẫn, nó làm cho quá trình xử lý suy nghĩ này trở nên đơn giản và dễ sử dụng hơn rất nhiều cho tất cả những người tham gia. Các cuộc họp có thể trôi chảy trong khi mọi thứ được hiển thị trực quan, cho phép mọi người theo dõi diễn biến.

Ví dụ #2: Tình huống “Thu thập ý tưởng cho thiết kế sản phẩm mới”

Tổ chức của bạn tổ chức một hoạt động ý tưởng để thu thập ý tưởng cho thiết kế sản phẩm mới. Sẽ có lợi cho mỗi người tham gia khi bày tỏ suy nghĩ của mình về từng ý tưởng và cuối cùng tổng hợp tất cả các ý tưởng.

Mũ Trắng, họ sẽ phân tích dữ liệu họ có. Họ có thể thảo luận về các sự kiện xung quanh một ý tưởng được đề xuất, chẳng hạn như “chúng ta có các nguồn lực cần thiết không”, “chúng ta có công nghệ cho thiết kế này không”. Sau đó,
Mũ vàng sẽ hỗ trợ xác định những ưu điểm và tác động tích cực của ý tưởng.
Mũ Đen ở đây để nhắc nhở chúng ta về những bất lợi, rủi ro và khó khăn tiềm tàng có thể tác động xấu đến hoạt động bán hàng và sản xuất.
Với Mũ Đỏ, bạn sẽ dễ dàng hiểu được tâm tư, tình cảm của đội về ý tưởng đó, họ có thích hay không. Sau đó
Mũ Xanh Lá sẽ đưa ra ý tưởng cho một thiết kế mới dưới góc nhìn sáng tạo và đổi mới. Chiếc mũ này giúp bạn mang và kết nối những ý tưởng mới để cải thiện ý tưởng ban đầu. Cuối cùng,
Mũ xanh lam sẽ tóm tắt mọi thứ, đảm bảo rằng ý tưởng đã được phân tích đầy đủ.

Ví dụ #3: 6 chiếc mũ tư duy trong Kinh doanh

Áp dụng kỹ thuật sáu chiếc mũ tư duy để giải quyết vấn đề “CÓ NÊN ĐẦU TƯ MUA MÁY CÀ PHÊ MỚI NHẤT ĐỂ TĂNG NĂNG SUẤT HAY KHÔNG?”

Mũ màu trắng

Nêu lên những thông tin sự kiện đang có sẵn và còn thiếu:

Thông tin có sẵn:

Số lượng ly cà phê mà tiệm có thể bán ra mỗi ngày? Trung bình một ngày tiệm có bao nhiêu khách hàng?
Mất bao nhiêu lâu thì chiếc máy pha cà phê hiện tại có thể cho ra thành phẩm? Liệu có đáp ứng được số lượng cần bán ra mỗi ngày hay không? Chất lượng cà phê mà chiếc máy pha cà phê này làm ra có ngon hay không?
Lợi nhuận của tiệm và phần kinh phí của tiệm có thể dành cho việc mua sắm trang thiết bị mới?

Thông tin còn thiếu:

Xuất xứ của máy pha cà phê mới? Có uy tín không? Thông số kỹ thuật ra sao?
Giá cả chênh lệch của máy pha cà phê mới đó với các loại máy khác trên thị trường?
Máy pha cà phê mới có thể pha được những loại bột và hạt cà phê nào? Chất lượng cà phê mà máy pha cà phê này làm ra liệu có ngon hơn máy pha cà phê mà tiệm đang có hay không?
Tiệm cà phê của các đối thủ khác đã có chiếc máy đó hay chưa?

Mũ màu đỏ

Tư duy bằng cảm xúc sẽ trả lời cho câu hỏi có nên mua hay không bằng phản ứng đầu tiên khi nghe đến chiếc máy pha cà phê mới, có thể là cảm giác hào hứng muốn mua ngay và nghĩ đến những lợi ích mà nó mang lại trong tương lai hoặc ngược lại là cảm giác không thoải mái khi việc bỏ tiền mua máy pha cà phê mới dù cho nó có thể pha nhanh hơn máy cũ gấp ba lần. Thậm chí có thể liên tưởng đến những tình huống xấu xảy ra như máy bị đổ vỡ, khó vận hành,…

Những cảm giác không tốt để ta có thể quyết định rằng sẽ không mua máy pha cà phê mới, hoàn toàn đến từ cảm giác chủ quan. Do vậy điều này không thể đủ để đưa ra quyết định nên sẽ xem xét thêm tư duy từ những chiếc nón khác.

Mũ màu vàng

Những lợi ích mà máy cà phê mới mang lại:

Tăng năng suất làm việc, tiết kiệm thời gian.
Tăng doanh thu, giảm chi phí, giúp tiết kiệm điện năng.
Mang lại chất lượng tốt hơn cho sản phẩm của tiệm, mang lại cảm giác sang trọng và cao cấp hơn với chất lượng và công nghệ máy móc vượt trội.

Thời điểm thích hợp nên mua mới:

Khách hàng đông hơn trong khi năng suất làm việc của máy cà phê cũ sắp vượt ngưỡng cân bằng.
Máy cà phê cũ tuổi thọ đã lâu, không còn đủ các điều kiện để cho ra 1 sản phẩm chất lượng như ban đầu.
Cửa hàng cần một sự đổi mới về chất lượng và dịch vụ để thu hút khách hàng.

Mũ màu đen

Những điểm hạn chế:

Mất nhiều thời gian để đào tạo nhân viên cách sử dụng và làm quen với thiết bị mới.
Khách hàng đã quen với hương vị cà phê được pha bằng máy cũ khi đổi qua máy mới có thể mùi vị và chất lượng cũng bị ảnh hưởng.
Tổn kém về mặt chi phí trong khi chưa thực sự cần thiết và việc sử dụng máy cũ cũng đảm bảo cân đối được.

Mũ màu xanh lá cây

Có những cách thức khác để nâng cao năng suất và chất lượng thay vì mua máy pha cà phê mới hay không không?

Quản lý tốt vấn đề thu chi để xem là quán có đủ khả năng để thay đổi toàn bộ máy không? Nếu không thì tiến hành thay đổi 1 máy trước, nếu mang đến hiệu quả vượt trội hơn thì tiến hành thay thế đồng loạt.
Training đội ngũ nhân viên kỹ càng hơn từ phục vụ, pha chế đến giữ xe để có thể phục vụ khách hàng một cách chu đáo nhất.
Kiểm tra và xem xét lại những loại cà phê nào bán chạy nhất thì tập trung đẩy mạnh và nhập nhiều để bán.

Đâu là mặt tích cực của vấn đề này: Giúp đồ uống ngon hơn và tiết kiệm khá nhiều thời gian, chi phí mà vẫn thu được nhiều lợi nhuận.

Mũ màu xanh dương

Sau khi xem xét tất cả các dữ kiện được đưa ra từ mũ trắng, mặt tích cực, tiêu cực được chỉ ra từ mũ đen và mũ vàng, những ý tưởng thay thế của mũ xanh lá và trực giác từ mũ đỏ mách bảo thì mũ xanh dương sẽ tiến hành xem xét bao quát vấn đề và đưa ra quyết định cuối cùng.

Ví dụ #4: Tình huống học sinh nói chuyện riêng trong lớp

Để tìm hiểu về ví dụ 6 chiếc mũ tư duy chúng ta cùng đi vào tính huống cụ thể với vấn đề học sinh nói chuyện riêng trong lớp. Sử dụng phương pháp này ta có được những nội dung như sau:

Mũ trắng: Nói về các sự kiện

Cô giáo đang giảng bài thì các học sinh nói chuyện.
Sự ồn ào của một số học sinh làm các bạn trong lớp bị ảnh hưởng không nghe thấy bài giảng của cô giáo.
Dù sau khi cô giáo hướng dẫn nhưng học sinh vẫn không biết cách làm.
Một số học sinh chán nản và muốn bỏ học.

Mũ đỏ: sự cảm tính

Giáo viên cảm thấy bản thân đang bị xúc cảm.
Học sinh không nghe được bài giảng và ý kiến của các bạn cũng trở nên nản chí.
Những người nói chuyện trong lớp được vui vẻ tiếp tục cuộc trò chuyện.

Mũ đen: Các mặt tiêu cực

Mất nhiều thời gian
Buổi học bị ảnh hưởng
Người nói bị xúc phạm khi nói không có người nghe
Lớp học ồn ào, mất trật tự

Mũ vàng: Các mặt tích cực

Con người có quyền tự do ngôn luận, nói những điều họ nghĩ.
Nhiều người thích thú
Không phải chỉ học sinh giỏi mới được nói.

Mũ xanh lá : Giải quyết bằng nhìn nhận vấn đề

Giáo viên sẽ nhận thức và xem lại thời lượng dạy của mình
Cô giáo sẽ tương tác với các bạn học sinh nhiều hơn
Học sinh sẽ học tập để không nói chuyện
Cô giáo giữ lại bản tường trình và xem học sinh có tiến bộ không

Mũ màu xanh dương: Để tổng kết những thứ đạt được

Cô giáo rút ra bài học rằng không nên nói lan man mà cần giới hạn thời gian.
Cô giáo tiến hành tham gia bàn luận với học sinh không được phân biệt đối tượng giỏi hay kém. Cần mời các học sinh ít phát biểu lên trả lời câu hỏi nhiều hơn để các bạn có cơ hội chăm chỉ học tập.
Trước khi tham gia vào bàn luận bài học, giáo viên nên để học sinh có thời gian chuẩn bị trước khi bắt đầu tranh luận. Như vậy các em có cơ hội chuẩn bị kiến thức tự tin hơn trước mọi người.

Bài viết này mang đến những thông tin chi tiết về 6 chiếc mũ tư duy và các ví dụ để minh chứng. Hy vọng rằng qua đó bạn có thể áp dụng được những thông tin này để ứng dụng vào các kế hoạch trong cuộc sống.

Tham khảo