Cây cam ngọt của tôi – Vị chua chát của nghèo khó, vị ngọt ngào của yêu thương

“Một cách nhìn cuộc sống gần như hoàn chỉnh từ con mắt trẻ thơ… có sức mạnh sưởi ấm và làm tan nát cõi lòng.” – The National

Nếu bạn nghĩ rằng một cậu bé 5 tuổi thì chỉ biết chơi nghịch và làm nũng, thì bạn chưa từng gặp Zezé – cậu nhóc siêu quậy, siêu đáng yêu (trừ khi bạn là hàng xóm hay thầy giáo của cậu!). Nhưng đằng sau cái vẻ ngoài tinh nghịch ấy là một trái tim nhạy cảm đến nao lòng, và một trí tưởng tượng phong phú đủ sức dựng nên cả thế giới diệu kỳ – dù cậu sống ở một xóm nghèo khổ tăm tối nhất thủ đô Rio de Janeiro.

“Cây cam ngọt của tôi” không phải là cuốn sách dành riêng cho trẻ em. Đây là một cuốn tiểu thuyết mà người lớn cần đọc để nhớ rằng mình cũng từng nhỏ bé, từng tin vào điều kỳ diệu, từng biết đau khi không được yêu thương đúng cách.

1. Zezé – Cậu bé năm tuổi khiến cả thế giới khóc cười

Zezé không giống những đứa trẻ ngoan thường thấy trong sách giáo khoa. Cậu bày đủ trò nghịch ngợm: dán kẹo vào tóc em, đánh nhau, chọc tức người lớn, đến mức người trong xóm ai cũng gán cho cái nhãn “đứa trẻ hư đốn”. Nhưng rồi, khi bạn hiểu cậu hơn, bạn sẽ nhận ra – đó là cách Zezé tồn tại giữa một thế giới không có chỗ cho tuổi thơ.

Gia đình đông con, cha thất nghiệp, mẹ làm việc quần quật, anh chị thì bận lo đời mình – không ai có đủ thì giờ để ôm lấy Zezé và nói: “Con không xấu. Con chỉ đang thiếu một cái ôm thôi.”

“Tôi không còn nghịch nữa… nhưng không ai biết điều đó.”

Zezé khiến người đọc vừa buồn cười, vừa muốn ôm chặt cậu bé đó mà vỗ về. Đứa trẻ ấy không hề hư – chỉ là cậu đang khao khát được yêu thương một cách tuyệt vọng.

2. Cây cam – Người bạn bí mật giữa thế giới khắc nghiệt

Ở xóm nghèo ấy, Zezé tìm được một thứ mà không ai có thể tước đi của cậu: một cây cam non trong vườn sau. Cậu đặt tên cho nó là Minguinho và trò chuyện với nó mỗi ngày, như với người bạn thân thiết nhất.

Minguinho không đánh đòn cậu. Minguinho không gọi cậu là “thằng ranh con”. Minguinho lắng nghe, an ủi, và trở thành chốn trú ẩn an toàn duy nhất trong cuộc đời nhỏ bé của Zezé.

“Cây cam nói với tôi bằng thứ tiếng mà chỉ mình tôi hiểu. Nó bảo, ‘Đừng khóc. Ở đây cậu được phép buồn.’”

Có thể với người lớn, một cây cam không biết nói. Nhưng với một đứa trẻ bị bỏ rơi giữa cuộc đời, trí tưởng tượng là thứ duy nhất giúp cậu tồn tại mà không gãy vỡ.

3. Lần đầu biết thế nào là yêu thương – và cả mất mát

Một ngày nọ, Zezé gặp Portuga – một ông chú người Bồ Đào Nha nghiêm nghị, ít nói, nhưng dần trở thành người bạn lớn đầu tiên trong đời cậu. Ở Portuga, Zezé lần đầu cảm nhận được sự dịu dàng của người lớn, một sự nâng niu, lắng nghe không điều kiện.

Họ cùng nhau đi dạo, kể chuyện, cười đùa… Và rồi, một biến cố đau đớn ập đến – cắt ngang niềm hạnh phúc mong manh vừa nhen nhóm.

“Ngày hôm đó, tôi mất đi người bạn thân nhất. Và tôi biết, tôi sẽ không bao giờ còn là một đứa trẻ nữa.”

Đó là đoạn khiến người đọc đau đến thắt tim. Một đứa trẻ chưa đủ lớn để hiểu về cái chết, nhưng lại buộc phải trưởng thành trong giây phút đó. Và điều kỳ lạ là, tuy đau đến thế, câu chuyện lại vẫn ấm áp – như thể tác giả muốn nói rằng: mất mát là một phần của yêu thương.

4. Một Brazil nghèo khổ, nhưng tràn đầy nhân tính

“Cây cam ngọt của tôi” không chỉ là câu chuyện cá nhân. Đó còn là bức tranh của một Brazil thập niên 60 – nơi người ta sống chật vật, tằn tiện, nơi trẻ con bị ép lớn trước tuổi, và người lớn thì… quên mất cách làm người tử tế vì miếng cơm manh áo.

Nhưng trong bức tranh ấy vẫn le lói những điều đẹp đẽ: một người thầy hiểu trò, một chị gái âm thầm thương em, một ông bạn già điềm tĩnh…

“Sự nghèo khó không làm người ta xấu. Chính việc không còn ai để yêu mới khiến người ta trở nên khắc nghiệt.”

Đọc cuốn sách này, bạn sẽ thấy thương Zezé, nhưng cũng thương cả những người lớn đã lỡ làm tổn thương cậu – vì họ cũng đang tổn thương.

5. Tại sao bạn nên đọc – hoặc đọc lại – cuốn sách này?

• Vì nó làm bạn nhớ lại tuổi thơ của chính mình – lúc bạn từng giận người lớn mà không biết cách nói ra.

• Vì nó dạy bạn về sự tử tế một cách nhẹ nhàng – không giáo điều, không rao giảng.

• Vì cây cam ngọt trong vườn có thể không biết nói, nhưng nếu bạn từng cô đơn, từng tưởng tượng ra một “người bạn vô hình”, bạn sẽ hiểu cảm giác ấy sâu sắc đến mức nào.

• Và vì ai trong chúng ta cũng từng là một Zezé – tinh nghịch, dễ tổn thương, khao khát yêu thương và rất cần một người nói rằng: “Con không hư. Con chỉ cần được hiểu thôi.”

Tôi đọc “Cây cam ngọt của tôi” lần đầu tiên khi đang chờ máy bay trễ chuyến. Cứ nghĩ đọc tạm vài chương giết thời gian thôi, ai ngờ đến lúc lên máy bay… tôi vẫn đang chảy nước mắt, khóc dấm dứt mà phải quay mặt vào cửa sổ cho “đỡ quê”.

Zezé là kiểu nhân vật mà bạn không thể quên được. Bạn muốn chạy đến và nói với cậu: “Không sao đâu. Rồi mọi chuyện sẽ ổn.” Nhưng cũng chính cậu lại dạy bạn rằng, mọi chuyện không ổn thì mình vẫn phải sống – bằng trí tưởng tượng, bằng lòng tin vào những điều tử tế, dù là nhỏ nhất.

“Cây cam ngọt của tôi” không dạy bạn cách sống, nhưng nó khiến bạn muốn sống tử tế hơn. Nó không đưa ra thông điệp gì rõ ràng, nhưng mỗi dòng chữ đều như thầm thì bên tai bạn: “Hãy dịu dàng, vì ai cũng đang chiến đấu một trận chiến mình không nói ra.”

Bạn có thể đọc xong trong một buổi chiều – nhưng cái dư âm của cuốn sách sẽ ở lại rất lâu trong tim bạn.

Và nếu bạn có một đứa trẻ trong đời – con, cháu, em, học trò – thì hãy kể cho nó nghe về Zezé. Biết đâu, bạn sẽ là “Portuga” trong cuộc đời ai đó, chỉ với một chút yêu thương thôi.

📚 Đọc “Cây cam ngọt của tôi” khi bạn cần một liều ấm áp, một cái ôm tinh thần, hay đơn giản chỉ là để nhớ rằng: tuổi thơ của ai cũng từng có vị ngọt, vị chua – nhưng vẫn đẹp đến lạ lùng.

💬 Nếu bạn từng đọc cuốn sách này, hãy kể mình nghe: bạn có khóc không? Và bạn nhớ nhất điều gì về Zezé?
Còn nếu chưa đọc – tin mình đi – bạn sẽ thấy cuộc đời này dễ thương hơn nhiều sau khi gặp Zezé và cây cam nhỏ của cậu.