Câu hỏi tu từ là một trong những phép nghệ thuật phổ biến trong văn học và giao tiếp. Nó giúp chúng ta tạo ra những câu hỏi đầy tinh tế và tác động sâu sắc hơn đến người đọc hoặc người nghe. Bài viết này sẽ giải thích chi tiết về đặc điểm và tác dụng của câu hỏi tu từ, cũng như cách sử dụng các loại câu hỏi này trong tiếng Việt.
Tương tự như các biện pháp: So sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ,… câu hỏi tu từ không những được sử dụng rất phổ biến trong văn học. mà còn có thể sử dụng trong giao tiếp hàng ngày.
Mục lục:
Câu hỏi Tu Từ là gì?
Câu hỏi tu từ là câu hỏi được đặt ra nhưng lại không hướng tới việc tìm kiếm câu trả lời, hoặc nội dung câu trả lời đã có sẵn trong câu hỏi đó. Nói cách khác, đối với loại câu hỏi này, chúng ta không nhất thiết phải tìm ra đáp án chính xác cho câu hỏi.
Tùy vào mục đích giao tiếp của người hỏi, hoặc dụng ý nghệ thuật trong văn học mà câu hỏi tu từ có thể biểu đạt, hay tượng trưng cho một ý nghĩa nhất định nào đó.
Ví dụ về câu hỏi tu từ trong văn học:
Bây giờ Mận mới hỏi Đào
Vườn hồng có lối ai vào hay chưa?
Đặc điểm của câu hỏi tu từ
Sau khi đã hiểu được câu hỏi tu từ là gì, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu đặc điểm của dạng câu hỏi này. Câu hỏi tu từ thường có những đặc điểm sau:
- Có đầy đủ hình thức của một câu nghi vấn và luôn có dấu chấm hỏi để kết thúc một câu
- Câu hỏi tu từ được sử dụng nhằm khẳng định, hoặc nhấn mạnh nội dung, ý nghĩa nào đó mà người nói hoặc người viết muốn biểu đạt đến người khác
- Thông tin được truyền đạt phải dễ hiểu, dễ tiếp thu đối với người đọc, người nghe
- Thông tin luôn mang ý nghĩa tượng trưng cho một vấn đề nào đó
- Được dùng theo cách nói ẩn dụ, nhằm thể hiện sắc thái biểu đạt
- Có thể mang hàm ý phủ định với nội dung được người nói, người viết nhắc đến trong câu
Tác dụng câu hỏi tu từ
Câu hỏi tu từ có tác dụng tăng hiệu quả giao tiếp giữa người nói và người nghe hoặc người viết và người đọc. Nó giúp nhấn mạnh nội dung và làm cho câu văn trở nên sinh động, hấp dẫn và trực quan hơn.
Sử dụng câu hỏi tu từ linh hoạt còn có thể làm tăng đa dạng và phong phú cho sắc thái ý nghĩa trong câu. Ngoài ra, sử dụng câu hỏi tu từ còn giúp người đọc hoặc người nghe có những liên tưởng thú vị về nội dung trong câu và thu hút sự chú ý và tập trung của họ.
Tuy nhiên, quá lạm dụng câu hỏi tu từ có thể làm người nghe dễ bị rối và khó nắm bắt nội dung trọng tâm. Do đó, câu hỏi tu từ chỉ có ý nghĩa khi người nghe hoặc người đọc hiểu rõ được thông tin mà bạn muốn truyền đạt.
Các dạng Câu hỏi Tu từ
Câu hỏi tu từ bao gồm hai dạng: Mang ý nghĩa khẳng định và mang ý nghĩa phủ định.
- Câu hỏi tu từ mang ý nghĩa khẳng định: Dạng câu hỏi này được sử dụng nhằm mục đích khẳng định lại mệnh đề được nhắc đến trong câu. Đồng thời, nhấn mạnh lại nội dung, ý nghĩa mà người nói, người viết muốn truyền đạt.
- Câu hỏi tu từ mang ý nghĩa phủ định: Dạng câu hỏi này có thể không chứa các từ ngữ phủ định (“không”, “chưa”,…). Tuy nhiên, nó vẫn mang ý nghĩa đối lập, tương phản, phủ định lại mệnh đề được nhắc đến trong câu văn.
Cách Đặt Câu hỏi Tu từ
Bạn có thể đặt câu hỏi tu từ bằng cách dưới đây:
- Đặt một câu hỏi thông thường
- Lồng ghép nội dung, ý nghĩa biểu đạt muốn nhấn mạnh vào trong câu văn
- Sử dụng các từ ngữ mang ý nghĩa khẳng định hoặc phủ định vào trong câu
- Khi đặt câu, cần chú ý nội dung thông tin được biểu đạt phải dễ hiểu và gần gũi với người nghe, người đọc, để mọi người có thể hiểu và nắm bắt được thông tin mà bạn muốn diễn đạt
Ví dụ về Câu hỏi Tu từ
Bây giờ Mận mới hỏi Đào
Vườn hồng có lối ai vào hay chưa?
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?
Nhưng điều gì đang xảy ra với tôi?
Niềm vui sống của tôi đã đi đâu?
Mơ khách đường xa, khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà?
(Hàn Mặc Tử)
Sao anh không về chơi thôn Vĩ.
Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên.
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc?
Lá trúc che ngang mặt chữ điền.
Phân biệt Câu hỏi tu từ với Câu hỏi thường
So với câu hỏi tu từ, câu hỏi thường là câu dùng để hỏi thông tin nhằm mục đích làm sáng tỏ một nội dung nào đó mà người hỏi chờ đợi câu trả lời từ người được hỏi. Do đó, trong câu nghi vấn sẽ gồm ít nhất 2 chủ thể là người hỏi và người được hỏi.
Đó là câu hỏi trực tiếp, trong đó người hỏi nêu câu hỏi còn người được hỏi nghe câu hỏi và trả lời.
Hoặc là câu hỏi gián tiếp qua một công cụ nào đó như nêu câu hỏi qua thư và câu trả lời qua thư từ người được hỏi. Câu nghi vấn thường được dùng phổ biến trong cuộc sống hàng ngày.
Trong khi đó, câu hỏi tu từ được dùng nhiều trong lĩnh vực văn học – nghệ thuật, được người hỏi đưa ra không nhằm mục đích tìm hiểu, muốn làm rõ vấn đề cũng như không cần câu trả lời mà chỉ nhằm mục đích khẳng định, nhấn mạnh nội dung nào đó mà tác giả muốn gửi gắm qua câu hỏi ấy.
Đối với câu hỏi tu từ, có thể xác định người đặt câu hỏi nhưng không xác định rõ người được hỏi là ai.
Câu nghi vấn có nhiều dạng câu hỏi khác nhau, được tác giả Cao Xuân Hạo (2004) chia thành các loại câu hỏi của tiếng Việt như sau:
Câu hỏi chính danh bao gồm:
+ Câu hỏi có/không
+ Câu hỏi chuyên biệt giống một câu trần thuật có yếu tố nghi vấn.
+ Câu hỏi hạn định
+ Câu hỏi siêu ngôn ngữ mở đầu là “có phải” và cuối câu có từ “không”
+ Câu hỏi phái sinh có cuối câu là từ “đúng không”/(có) phải không/chứ/phỏng/sao/hả?
+ Câu hỏi có từ cuối là nhỉ và nhé
* Câu hỏi có tính chất cầu khiến không mong đợi thông tin mà muốn yêu cầu người khác theo cách phi ngôn ngữ.
* Câu hỏi có giá trị khẳng định với những từ ngữ đặt ở cuối câu như chứ sao? Chứ ai? Chứ còn gì nữa?…
* Câu nghi vấn có tính chất phủ định
* Câu nghi vấn có tính chất ngờ vực, phỏng đoán hay ngần ngại với những từ ngữ như không biết, phải chăng, biết, liệu, hay là,…
* Câu nghi vấn có tính chất cảm thán với những từ ngữ nghi vấn như bao nhiêu, biết mấy, sao … thế,…
Một số câu hỏi về câu hỏi tu từ
Câu hỏi tu từ có phải câu nghi vấn không?
Có nhiều người nhầm lẫn giữa câu hỏi tu từ và câu nghi vấn, tuy nhiên, hai dạng câu này có những điểm khác biệt. Câu nghi vấn thường được sử dụng để làm sáng tỏ một vấn đề và người hỏi mong muốn nhận được câu trả lời hoặc hồi đáp từ người được hỏi.
Trong khi đó, câu hỏi tu từ không có mục đích tìm kiếm hoặc làm sáng tỏ vấn đề, mà chỉ nhấn mạnh ý nghĩa hoặc nội dung diễn đạt. Câu hỏi tu từ không yêu cầu câu trả lời cụ thể và không có đối tượng được hỏi được xác định rõ ràng như trong câu nghi vấn.
Câu hỏi tu từ có phải biện pháp nghệ thuật?
Câu hỏi tu từ là một trong các biện phép nghệ thuật được sử dụng phổ biến trong thơ ca, văn xuôi,… Biện pháp nghệ thuật có thể được hiểu là những nguyên tắc sắp xếp, tổ chức trật tự câu văn, sử dụng linh hoạt từ ngữ, ngữ pháp trong câu.
Mục đích khi sử dụng biện pháp nghệ thuật chính là tạo nên cái hay, cái đẹp cho tác phẩm, làm tăng sức gợi hình, gợi cảm trong diễn đạt,… Biện pháp nghệ thuật bao gồm cả câu hỏi tu từ, các phép tu từ như hoán dụ, ẩn dụ, chơi chữ, liệt kê,…
Câu hỏi tu từ có phải là biện pháp tu từ không?
Không phải biện pháp tu từ là câu hỏi tu từ. Trong khi câu hỏi tu từ được sử dụng để nhấn mạnh ý nghĩa của câu văn mà không cần câu trả lời cụ thể, thì biện pháp tu từ là cách sử dụng ngôn ngữ đặc biệt, thường bao gồm thay đổi từ ngữ và cú pháp trong câu, nhằm tạo ra sức gợi hình và giá trị biểu cảm trong câu văn.
Việc sử dụng các biện pháp tu từ trong văn học và giao tiếp hằng ngày nhằm làm cho câu văn trở nên đặc biệt và thú vị hơn, và các biện pháp này có thể bao gồm so sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ, nói quá, nói giảm nói tránh, điệp từ điệp ngữ, chơi chữ, liệt kê, và nhiều loại khác nữa.
Tổng kết
Qua bài viết này chúng ta đã tìm hiểu về câu hỏi tu từ – một biện pháp nghệ thuật phổ biến trong văn học và giao tiếp hằng ngày. Chúng ta đã biết được đặc điểm và tác dụng của loại câu hỏi này, cũng như các dạng câu hỏi tu từ và cách đặt chúng. Đồng thời, bài viết cũng đã giúp chúng ta phân biệt được câu hỏi tu từ với câu hỏi thường và các loại câu hỏi khác.
Hy vọng rằng những kiến thức về câu hỏi tu từ trong bài viết này sẽ giúp ích cho các bạn trong giao tiếp và sáng tạo văn học của mình.
