6 Cấp độ Tư duy theo thang đo Bloom và ví dụ minh họa

Bài viết về các cấp độ tư duy theo thang đo Bloom sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hệ thống phân loại các kỹ năng tư duy của con người. Từ đó, bạn có thể phát triển tư duy của mình một cách hiệu quả hơn và cải thiện khả năng giải quyết vấn đề. Bài viết sẽ giới thiệu về các cấp độ tư duy theo thang đo Bloom, cách phát triển các cấp độ này và tầm quan trọng của việc phát triển tư duy theo thang đo Bloom trong giáo dục, đào tạo và cuộc sống.

Lịch sử thang đo Bloom

Benjamin Samuel Bloom là một nhà tâm lý học giáo dục người Mỹ, người đã kiểm tra và sau đó tái cấu trúc cách tiếp cận việc giảng dạy nhằm tối đa hóa hiệu suất của người học. Cuốn sách của ông,  Phân loại các mục tiêu giáo dục: Phân loại các mục tiêu giáo dục  (1956), đưa ra một loạt các mục tiêu học tập được gọi là phân loại của Bloom. Nó tiếp tục tác động đến cách cấu trúc chương trình giáo dục cho đến ngày nay. Phân loại của Bloom chia việc học thành ba lĩnh vực tâm lý – nhận thức (xử lý thông tin), tình cảm (thái độ và cảm xúc) và tâm lý vận động (kỹ năng thể chất).

Thang đo của Bloom là gì

Thang phân loại của Bloom là sự phân loại các kết quả và kỹ năng khác nhau mà các nhà giáo dục đặt ra cho học sinh của họ (kết quả học tập). Phân loại được đề xuất vào năm 1956 bởi Benjamin Bloom, một nhà tâm lý học giáo dục tại Đại học Chicago. Thuật ngữ này đã được cập nhật gần đây để bao gồm sáu cấp độ học tập sau đây.

6 cấp độ này có thể được sử dụng để cấu trúc kết quả học tập, bài học và đánh giá khóa học của bạn:

1. Ghi nhớ (Remember): Truy xuất, nhận biết và nhớ lại kiến thức liên quan từ trí nhớ dài hạn.
2. Hiểu (Understand): Xây dựng ý nghĩa từ các thông điệp bằng lời nói, bằng văn bản và bằng hình ảnh thông qua diễn giải, làm gương, phân loại, tóm tắt, suy luận, so sánh và giải thích.
3. Áp dụng (Apply): Thực hiện hoặc sử dụng một thủ tục để thực hiện hoặc thực hiện.
4. Phân tích (Analyze): Chia tài liệu thành các phần cấu thành, xác định cách các phần liên quan với nhau và với một cấu trúc hoặc mục đích tổng thể thông qua việc phân biệt, tổ chức và quy kết.
5. Đánh giá (Evaluate): Đưa ra đánh giá dựa trên các tiêu chí và tiêu chuẩn thông qua kiểm tra và phê bình.
6. Sáng tạo (Create): Đặt các yếu tố lại với nhau để tạo thành một tổng thể mạch lạc hoặc chức năng; tổ chức lại các yếu tố thành một mô hình hoặc cấu trúc mới thông qua tạo, lập kế hoạch hoặc sản xuất.

Giống như các nguyên tắc phân loại khác, Bloom’s có thứ bậc, nghĩa là việc học ở cấp độ cao hơn phụ thuộc vào việc đạt được kiến thức và kỹ năng tiên quyết ở cấp độ thấp hơn. Bạn sẽ thấy Phân loại của Bloom thường được hiển thị dưới dạng đồ họa kim tự tháp để giúp thể hiện hệ thống phân cấp này. Chúng tôi đã cập nhật kim tự tháp này thành hệ thống phân cấp “kiểu bánh ngọt” để nhấn mạnh rằng mỗi cấp độ được xây dựng trên nền tảng của các cấp độ trước đó.

Bloom’s có thể hỗ trợ quá trình học tập như thế nào

Thang phân loại của Bloom là một công cụ hữu hiệu giúp phát triển kết quả học tập vì nó giải thích quá trình học tập:

• Trước khi bạn có thể  hiểu một khái niệm, bạn phải  nhớ  nó.
• Để  áp dụng một khái niệm, trước tiên bạn phải hiểu nó.
• Để  đánh giá một quá trình, bạn phải  phân tích  nó.
• Để tạo ra một kết luận chính xác, bạn phải hoàn thành việc đánh giá kỹ lưỡng .

Tuy nhiên, chúng tôi không phải lúc nào cũng bắt đầu với các kỹ năng bậc thấp hơn và bước qua toàn bộ phân loại cho từng khái niệm mà bạn trình bày trong môn học của mình. Cách tiếp cận đó sẽ trở nên tẻ nhạt–cho cả bạn và học sinh của bạn!

6 cấp độ nhận thức của thang phân loại Bloom

Bây giờ, hãy xem xét sáu cấp độ nhận thức của thang phân loại Bloom chi tiết hơn, với các ví dụ về ứng dụng của chúng trong lớp học. Một số động từ được gán cho các cấp độ khác nhau, để làm rõ hơn loại tư duy liên quan ở mỗi cấp độ.

Cấp độ 1– Ghi nhớ

Động từ:  Mô tả, Xác định, Dán nhãn, Liệt kê, Đặt tên, Đọc thuộc lòng, Lặp lại.

Ghi nhớ là hành động truy xuất kiến thức và có thể được sử dụng để tạo ra những thứ như định nghĩa hoặc danh sách. Đây là cấp độ phân loại thấp nhất nhưng rất cần thiết cho quá trình học tập vì người học cần có kiến thức tại chỗ trước khi họ có thể tham gia vào nó ở cấp độ nhận thức cao hơn.

Ví dụ về Ghi nhớ bao gồm đọc lại bảng thời gian, đặt tên cho các bộ phận khác nhau của giải phẫu người, trả lời câu hỏi đúng hay sai, nhớ lại các sự kiện quan trọng trên dòng thời gian lịch sử hoặc thậm chí đặt tên cho sáu cấp độ nhận thức của thang phân loại Bloom. Việc ghi nhớ không đòi hỏi phải hiểu kiến thức mà chỉ cần ghi nhớ nó một cách chính xác và thấu đáo.

Cấp độ 2 – Hiểu biết

Động từ:  Kiểm tra, Khái quát hóa, Nhóm, Thứ tự, Diễn giải, Viết lại, Sắp xếp.

 Cấp độ tiếp theo trong cấu trúc phân loại là Hiểu, được định nghĩa là việc xây dựng ý nghĩa và xây dựng các mối quan hệ.

Ví dụ, sự hiểu biết có thể được thể hiện bằng cách nhóm một danh sách các loài động vật khác nhau vào đúng danh mục (sinh vật biển, gia cầm, trên cạn, lưỡng cư); giải thích cách một sự kiện trên dòng thời gian lịch sử ảnh hưởng đến sự kiện khác, thảo luận về đạo đức của một câu chuyện hoặc có thể giải thích tại sao Bloom có các cấp độ nhận thức khác nhau và logic đằng sau hệ thống phân cấp của chúng.

Cấp độ 3 – Áp dụng

Động từ:  Tính toán, Chứng minh, Trực tiếp, Kịch tính, Lập công thức, Thực hiện, Trình bày.

Cấp độ thứ ba trong thang phân loại của Bloom, Áp dụng, đánh dấu một sự thay đổi cơ bản so với thời kỳ học tập trước thời kỳ Bloom vì nó liên quan đến việc ghi nhớ những gì đã học, hiểu rõ kiến thức và sau đó có thể áp dụng nó vào các bài tập trong thế giới thực, thử thách hoặc tình huống.

Ví dụ về Áp dụng trong thực tế có thể bao gồm việc sửa chữa các bộ phận của máy tính; nhập vai hòa giải và giải quyết xung đột giữa hai quốc gia tham chiến; trình diễn các bước tư vấn và xét nghiệm HIV, hoặc thuyết trình về các giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu.

Cấp độ 4 – Phân tích

Động từ:  Đơn giản hóa, Phê bình, Phân biệt, Giải thích, Minh họa, Kiểm tra, Đặt câu hỏi.

Phân tích là cấp độ nhận thức mà người học có thể lấy kiến thức đã nhớ, đã hiểu và vận dụng, sau đó đi sâu vào kiến thức đó để liên tưởng, phân biệt hoặc so sánh. Phân tích có nghĩa là người học có thể lấy thông tin phức tạp và đơn giản hóa hoặc tóm tắt nó.

Như các ví dụ khác, người học có thể đưa ra lý do tại sao một chiến dịch quân sự lịch sử lại thất bại và tại sao một chiến dịch khác lại thành công, hoặc xem xét một cách nghiêm túc các khía cạnh của nguyên tắc phân loại ban đầu của Bloom và giải thích lý do tại sao các sinh viên của ông sau đó đã cập nhật chúng.

Cấp độ 5 – Đánh giá

 Động từ:  Quyết định, Dự báo, Đánh giá, Ưu tiên, Sửa đổi, Giá trị, Cân nhắc.

Cấp độ thứ năm trong Phân loại kỹ thuật số của Bloom là đánh giá. Cấp độ này yêu cầu người học đưa ra các đánh giá dựa trên tiêu chí thông qua các quá trình phê bình và kiểm tra. Đánh giá có thể liên quan đến việc đọc một cuốn sách và viết bình luận về giá trị của nó; xem Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền và quyết định quyền nào ít nhiều liên quan đến một quốc gia nhất định; đề xuất các cách để đưa công nghệ kỹ thuật số vào môi trường lớp học hoặc đưa ra phán quyết sáng suốt trong một trò chơi đóng vai trong thủ tục tố tụng tại tòa án.

Cấp 6 – Sáng tạo

 Động từ:  Xây dựng, Viết, Phát triển, Thiết kế, Phát minh, Khởi tạo, Thiết lập.

Cấp độ phân loại cuối cùng liên quan đến việc lấy các yếu tố khác nhau và tạo ra một sản phẩm mới, mạch lạc. Cấp độ này dựa trên tất cả các cấp độ khác, với việc người học ghi nhớ, hiểu và áp dụng kiến thức; phân tích và đánh giá các kết quả và quy trình, sau đó xây dựng sản phẩm cuối cùng, có thể là vật chất hoặc khái niệm.

Ví dụ: Thiết kế và xây dựng một ngôi nhà bằng các đoạn gỗ và thiết kế mô hình 3D của một ngôi nhà trên máy tính đều là những ví dụ về Sáng tạo. Một ví dụ khác là Người học sử dụng kiến thức về phân loại của Bloom mà họ đã nhớ, hiểu, áp dụng, phân tích và đánh giá, đồng thời tạo ra một mô hình hoàn toàn mới cho các tầng tư duy nhận thức và học tập.

Thang đo Bloom làm việc với kết quả học tập

May mắn thay, có “bảng động từ” để giúp xác định động từ hành động nào phù hợp với từng cấp độ trong Thang phân loại của Bloom.

Các ví dụ: Phân loại của Bloom trong các tình huống học tập khác nhau

Ví dụ 1: Lớp học tiếng Anh tiểu học

1. Ghi nhớ– Dạy học sinh các chữ cái trong bảng chữ cái thông qua học thuộc lòng.
2. Hiểu biết– Học sinh nhận ra cách các từ, chẳng hạn như tên của chúng, được cấu tạo bằng cách kết hợp các chữ cái.
3. Áp dụng– Học sinh sử dụng các chữ cái trong bảng chữ cái để viết các từ được hiển thị.
4. Phân tích– Học viên đánh giá một danh sách các từ và có thể chỉ ra những từ được đánh vần đúng và sai.
5. Đánh giá – Học sinh xác định rằng bảng chữ cái có thể được sử dụng để hình thành giao tiếp bằng văn bản.
6. Sáng tạo– Học viên xây dựng các đoạn giao tiếp đơn giản từ các từ và cụm từ đã học.

Ví dụ 2: Môn sinh học THCS

1. Ghi nhớ– Dạy học sinh các bộ phận khoa học của cây hoa bằng sơ đồ.
2. Hiểu biết – Học sinh nhận ra các bộ phận khác nhau của cây liên quan và làm việc cùng nhau như thế nào.
3. Áp dụng– Học viên được chia thành các nhóm và được phát cây để trồng trong một khoảng thời gian nhất định. Mỗi nhóm được hướng dẫn cung cấp cho cây của họ lượng nước và ánh sáng mặt trời khác nhau và sử dụng các loại đất khác nhau.
4. Phân tích– Các nhóm kiểm tra cây của mình và của nhau dưới kính hiển vi, để xem tác động của việc canh tác thay đổi đối với các bộ phận khác nhau của cây.
5. Đánh giá – Người học đề xuất các hướng dẫn canh tác tối ưu và kết quả có thể xảy ra.
6. Sáng Tạo– Học sinh trồng một vườn rau tại trường và tạo một danh sách trồng trọt.

Ví dụ 3: Lớp chính trị Đại học

1. Ghi nhớ– Dạy người học các phong trào chính trị nổi bật nhất trong lịch sử.
2. Hiểu biết – Học sinh đạt được sự hiểu biết về các giá trị, ưu tiên và tuyên ngôn khác nhau của họ.
3. Áp dụng– Học sinh chia thành các nhóm trong đó mỗi nhóm đại diện cho một phong trào chính trị khác nhau và tiến hành một cuộc tranh luận trong lớp về một vấn đề thời sự, đưa ra quan điểm của các phong trào khác nhau.
4. Phân tích– Học sinh đánh giá cách các đảng chính trị khác nhau giải quyết cùng một vấn đề và xác định đảng nào có điểm chung nhất với nhau.
5. Đánh giá – Học sinh đưa ra lý do về giá trị và sự liên quan của các phong trào chính trị khác nhau đối với xã hội ngày nay.
6. Tạo– Theo nhóm, học sinh tạo ra các đảng chính trị hư cấu mới với tên, giá trị, ưu tiên và tuyên ngôn của riêng họ.

Ví dụ 4: Khóa đào tạo tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai

1. Ghi nhớ– Dạy học viên đọc thuộc lòng các cụm từ tiếng Anh thông dụng.
2. Hiểu biết – Có nhận thức về thời điểm và cách thức những cụm từ này được sử dụng trong cuộc sống hàng ngày.
3. Áp dụng– Theo cặp, học sinh nhập vai sử dụng các cụm từ trong các tình huống hàng ngày.
4. Phân tích– Học sinh có thể nhóm các cụm từ tiếng Anh thành các loại khác nhau – lời chào, câu hỏi, yêu cầu, mệnh lệnh, khen ngợi, chỉ trích, cảnh báo, phàn nàn, v.v.
5. Đánh giá – Học sinh có thể đánh giá các thông điệp khác nhau được viết bằng tiếng Anh và đưa ra những cách tốt hơn hoặc rõ ràng hơn để diễn đạt những gì đang được nói.
6. Tạo-Học sinh có thể tạo một đoạn hội thoại bằng văn bản giữa hai người bằng tiếng Anh.

Ví dụ 5: Đào tạo tại nơi làm việc

1. Ghi nhớ– Nhân viên ghi nhớ và đọc thuộc lòng các bước của buổi đào tạo xây dựng lòng tin.
2. Thấu hiểu – Nhân viên nắm được lý do tại sao mỗi bước lại quan trọng và cách họ xây dựng lẫn nhau.
3. Áp dụng– Nhân viên áp dụng các bước của buổi đào tạo vào thực tế.
4. Phân tích– Sau đó, họ thảo luận về tác động và lợi ích mà họ trải nghiệm được từ từng bước và xếp hạng các bước từ có tác động nhiều nhất đến ít nhất.
5. Đánh giá – Nhân viên đề xuất những thay đổi đối với khóa đào tạo và đưa ra các chủ đề đào tạo liên quan phù hợp với nơi làm việc của họ.
6. Sáng tạo– Trong các phòng ban khác nhau, nhân viên vạch ra các phiên xây dựng lòng tin phù hợp để họ có thể đưa các nhóm khác nhau của mình vượt qua.

Tổng kết

việc hiểu rõ và phát triển các cấp độ tư duy theo thang đo Bloom là rất quan trọng trong việc cải thiện khả năng tư duy của con người. Từ kiến thức cơ bản đến khả năng đánh giá và đưa ra quyết định, các cấp độ tư duy này đều có vai trò quan trọng trong cuộc sống và công việc của chúng ta.

Đối với những người trong ngành giáo dục và đào tạo, việc sử dụng thang đo Bloom là một công cụ hữu ích để giúp học sinh, sinh viên và người học phát triển tư duy và giải quyết vấn đề một cách hiệu quả.

Tuy nhiên, việc phát triển tư duy không chỉ giới hạn trong ngành giáo dục, mà còn cần được chú trọng và hướng dẫn trong cuộc sống và công việc. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về các cấp độ tư duy theo thang đo Bloom và cách phát triển tư duy của mình một cách hiệu quả.

Nguồn:

• https://www.niallmcnulty.com/2019/12/introduction-to-blooms-taxonomy/
• https://tips.uark.edu/using-blooms-taxonomy/
• https://study.com/learn/lesson/blooms-taxonomy-uses-levels-examples.html