2 ĐIỀU KHÓ LÃNH HỘI CỦA PHẬT GIÁO

2 ĐIỀU KHÓ LÃNH HỘI CỦA PHẬT GIÁO- LÝ DUYÊN KHỞI – CHẤM DỨT KHỔ – SUMMARY

Giáo Pháp Phật Giáo: Lý Duyên Khởi và Sự Chấm Dứt Khổ

Trong giáo pháp của Đức Phật, có hai điều rất khó để lãnh hội sâu sắc: Lý Duyên Khởi và Sự Chấm dứt khổ (hay còn gọi là Niết Bàn). Đức Phật đặc biệt đề cao Lý Duyên Khởi.

Tầm quan trọng của Lý Duyên Khởi

Để minh họa tầm quan trọng của Lý Duyên Khởi, tôi xin kể một câu chuyện trong kinh:

Một người đàn ông bị bệnh nặng suốt ba tháng, gần chết. Ông đến đảnh lễ Đức Thế Tôn trước khi qua đời. Sau khi đảnh lễ, Đức Thế Tôn hỏi: “Ông có điều gì ân hận, hối hận trước khi chết không?”

Người đàn ông trả lời: “Trong ba tháng qua, con vô cùng ân hận và hối hận. Vì bệnh tật, con không thể đi lại, không được đến đảnh lễ và chiêm bái Ngài mỗi ngày. Đó là nỗi đau khổ lớn nhất của con. Nhưng hôm nay, trước khi chết, con được đến đây, được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của Đức Thế Tôn, con vô cùng hài lòng, thỏa mãn và sung sướng.”

Nghe vậy, Đức Phật nói: “Trong thân thể hôi hám này của ta có gì đáng để chiêm ngưỡng?” Ngài nhấn mạnh:

“Ai thấy Lý Duyên khởi là thấy Pháp, ai thấy Pháp là thấy Như Lai”

Câu nói này đề cao Lý Duyên Khởi lên một vị trí vô cùng quan trọng.

Hiểu Đúng về Thân Tướng và Pháp Thân

Có lẽ quý vị sẽ thắc mắc, tại sao Đức Phật lại nói thân thể này hôi hám, không có gì đáng chiêm ngưỡng khi còn sống và tại thế? Trong kinh cũng ghi lại rằng khi Phật còn tại thế, người ta đến đảnh lễ, chiêm ngưỡng vẻ đẹp của Ngài. Vậy lời dạy này có mâu thuẫn không?

Vấn đề nằm ở chỗ chúng ta cần hiểu đúng về hai khái niệm thân tướng và pháp thân của Phật. Khi Phật còn sống, người ta chiêm ngưỡng thân tướng hữu hình, nhưng Đức Phật muốn hướng dẫn chúng ta thấy Pháp thân, tức là Lý Duyên Khởi.

Ngay cả sau khi Đức Phật nhập Niết Bàn, việc thờ cúng tro cốt cũng không phải là mục đích cuối cùng. Điều quan trọng cốt lõi Đức Phật muốn truyền đạt chính là giáo pháp, là Lý Duyên Khởi.

Vô Thường và Vô Ngã: Hai Tính Chất của Các Pháp

Đức Phật dạy rằng: “Vô thường, vô ngã”. Đây là hai đặc tính của các pháp, cần được hiểu biết đúng như thật. Hiểu biết đúng đắn về vô thường, vô ngã sẽ đưa đến sự chấm dứt khổ đau.

Vô thường và vô ngã là hai tính chất vốn có của mọi sự vật, hiện tượng (các pháp). Để thấy được vô thường, chúng ta cần quan sát các pháp theo chiều thời gian. Để thấy được vô ngã, chúng ta cần quan sát theo chiều không gian.

Quan Sát Vô Thường Theo Chiều Thời Gian

Khi quan sát các pháp theo chiều thời gian, chúng ta thấy rõ sự vô thường. Ví dụ, hai nhân (như gói thuốc nhuộm đỏ và chậu nước) khi tiếp xúc với nhau tạo ra kết quả (chậu nước nhuộm đỏ), nhưng sau đó cả hai nhân đều diệt đi, không còn tồn tại ở trạng thái ban đầu nữa. Điều này cho thấy các pháp không thường hằng, không thường trú.

Quan sát theo chiều thời gian giúp chúng ta thấy rõ sự sinh diệt, biến đổi liên tục của các pháp.

Quan Sát Vô Ngã Theo Chiều Không Gian

Quan sát theo chiều không gian giúp chúng ta thấy được vô ngã. Trong mối quan hệ nhân quả, nhân diệt quả sinh, nhưng giữa nhân và quả không có quan hệ chủ sở hữu.

Ví dụ, nhân diệt đi rồi quả mới sinh ra, thoạt nhìn có vẻ quả độc lập với nhân. Nhưng thực tế, quả không thể sinh ra nếu không có nhân trước đó. Như vậy, xét về mặt thời gian, các pháp là độc lập, không có “chủ nhân” đứng sau điều khiển.

Ví Dụ về Quan Hệ Nhân Quả: Trống và Dùi

Để hiểu rõ hơn về quan hệ nhân quả, chúng ta có thể xem xét ví dụ về trống và dùi.

Tiếng trống (quả) phát sinh khi trống và dùi (nhân) tiếp xúc với nhau. Nhưng:

• Một mình trống không thể phát ra tiếng.
• Một mình dùi cũng không thể phát ra tiếng.
• Hai nhân (trống và dùi) phải tiếp xúc với nhau mới tạo ra tiếng trống.

Khi tiếng trống phát sinh, chúng ta không thể nói tiếng trống là “của” trống hay “của” dùi. Mối quan hệ giữa nhân và quả không phải là quan hệ chủ sở hữu. Hơn nữa, qua thời gian, cả trống và dùi đều mòn đi, diệt đi. Cái trống ban đầu đã không còn nguyên vẹn như cũ nữa.

Ví Dụ về Quan Hệ Nhân Quả: Thuốc Nhuộm và Áo Trắng

Một ví dụ khác là gói thuốc nhuộm đỏ (nhân 1) và chậu nước trong (nhân 2). Khi hai nhân này tiếp xúc, chúng tạo ra kết quả là chậu nước nhuộm đỏ. Kết quả này sinh ra do sự tương tác của hai nhân.

Tiếp theo, chậu nước nhuộm đỏ (nhân 1 mới) và áo trắng (nhân 2 mới) tiếp xúc, tạo ra kết quả là chiếc áo đỏ và một chậu thuốc nhuộm đỏ mới (có thể loãng hơn). Quá trình nhân diệt quả sinh diễn ra liên tục.

Vô Ngã trong Quan Hệ Chủ Sở Hữu

Xét về mặt không gian, chúng ta cũng thấy tính vô ngã, vô chủ. Ví dụ, một người độc thân được xem là chủ nhân của căn hộ. Chúng ta thường nghĩ rằng căn hộ thuộc về người đó, và cả hai tồn tại đồng thời.

Nhưng nếu người đó chết đi, không có người thừa kế, căn hộ trở thành vô chủ. Lúc này, căn hộ độc lập, không còn ai là chủ nhân.

Tương tự, xét các pháp theo quan hệ không gian, chúng ta thấy rõ tính vô chủ. Các pháp tương tác với nhau, nhưng không có pháp nào là chủ nhân, chủ sở hữu của pháp nào. Hai nhân tương tác, cùng diệt đi và phát sinh ra quả.

Kết Luận về Vô Thường, Vô Ngã và Giải Thoát Khổ

Hiểu biết đúng đắn về quy luật nhân quả, thấy rõ các pháp là vô thường, vô ngã, chúng ta sẽ đạt được giải thoát khổ. Vô ngã có nghĩa là không có bất kỳ điều gì là chủ nhân, chủ sở hữu của các pháp. Cũng không có một “cái ta”, “cái tôi”, “bản ngã” nào là chủ nhân của các pháp.

Từ “vô ngã” trong Phật giáo ám chỉ bản chất vô chủ của các pháp. Đây là câu trả lời cho câu hỏi về việc xét các pháp theo mặt không gian và thời gian.

Tính Tương Tác và Bình Đẳng của Các Pháp

Mọi sự vật, hiện tượng xung quanh chúng ta, ví dụ như điện thoại và các vật khác, đều tồn tại đồng thời và tương tác với nhau trong không gian. Chúng tồn tại độc lập. Điện thoại không phải là “của” cái bàn, và cái bàn không phải là “của” điện thoại. Không có pháp nào là chủ nhân của pháp nào.

Mở rộng ra, mối quan hệ giữa thân ta và thế giới xung quanh cũng vậy. Thân ta không phải là “của” ngôi nhà, và ngôi nhà không phải là “của” thân ta. Các pháp là bình đẳng.

Ví dụ, quả dưa hấu và con dao. Khi dao tác động lên dưa hấu, cắt đôi nó ra, cả hai đều tương tác và biến đổi. Quả dưa hấu bị cắt đôi, không còn nguyên vẹn. Con dao có thể mòn đi một chút. Quan hệ giữa chúng là quan hệ tương tác bình đẳng, không có cái nào là chủ nhân của cái nào.

Dù các pháp có tương tác hay không, chúng vẫn mang bản chất bình đẳng và độc lập. Không có pháp nào là chủ nhân, chủ sở hữu của pháp nào.

2 ĐIỀU KHÓ LÃNH HỘI CỦA PHẬT GIÁO- LÝ DUYÊN KHỞI – CHẤM DỨT KHỔ

Thì trong giáo pháp của Đức Phật sẽ trả là hai điều khó định thôi là Lý Duyên khởi và là sự Chấm dứt khổ hay là Niết Bàn. Thì trong cái lý dâng Khởi thì Đức Phật còn con đề cao nữa. Trong cái lý danh Khởi thì quý vị thấy rằng là tôi đã mô tả quý vị có một cái chuyện trong kinh mô tả và có một cái vị trí theo mì ốm 3 tháng rồi sắp chết rồi khiến mình đến và đảnh lễ đức thế tôn trước khi chết.

Câu Chuyện Về Vị Tỳ Kheo Sắp Mất và Sự Thấy Pháp

Khi mà đại lễ đức thế tôn thì ngài mới nói là ông có cái điều gì ân hận có cái điều gì hối hận trước khi chết không? 3 tháng nay là con ân hận con hối hận vô cùng tuy rằng là 3 tháng nay là con ốm con không đi lại được hàng ngày cho nên hàng ngày con không được đến đảnh lễ con không được đến để chiêm Bái cho nên con hối hận còn Ất Hợi con đau khổ vô cùng còn bây giờ trước khi chết con được đến đây để đảnh lễ con được đến đây để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của Đức Thế Tôn con hài lòng con thỏa mãn con sung sướng vô cùng trước khi chết con Hân hạnh con thế giới. Thì nghe nói như vậy Đức Phật của ngài có cái gì trong tấm thân hôi hám này để mà chiêm ngưỡng? Ai thấy Lý Duyên khởi là thấy Pháp ai thấy Pháp là thấy ta.

Đức Phật Đề Cao Lý Duyên Khởi

Để cao cái lý nhân khởi trong hai cái điều đó ngài đề cao cái lý do này quý vị cũng thấy một cái điều như thế này bản thân người Đức Phật trong kinh nhật rất là nói rõ thân hôi hám này để mà chiêm ngưỡng. Ai thấy mình khi mà ngài còn sống người ta đành lệ ngài chiêm ngưỡng vẻ đẹp của ngài thì ngài của có cái gì trong tấm thân ngày hôm nay để mà chiêm ngưỡng? Trong kinh điển nó có có văn nhưng mà tại sao bây bây giờ thì người ta lại thờ cúng rồi cũng phải là cái gì trả lời của Phật. Khi mà cũng ngày còn tại thế thân xác ngài còn là như vậy mà ngài còn nói là có cái gì Hôi Lắm lúc tấm thân này để mà chiêm ngưỡng. Vậy thì khi mà theo sát ngài đốt cái xác còn có tro cốt phải là trái với cái cái cái giáo pháp của ngài như là lúc đầu tôi tôi nói quý vị có ai tin ngài đâu không? Này có phải khi nếu như là con linh thiêng hơn chứ.

Vô Thường, Vô Ngã và Hiểu Biết Đúng Đắn

Vậy thì ngày đó chúng ta có cái gì trong tâm thần vô thường các pháp là vô ngã vô thường vô ngã. Hãy được hiểu biết đúng như thật để cuối cùng cái hệ quả khổ hiểu biết đúng như thật là để đưa đến hiểu biết đúng như thật các sự vật hiện tượng là điều vô thường và vô ngại vô thường và vô ngã là hai cái từ tánh hai cái tính chất vốn từ có của các pháp.

Quan Sát Lý Duyên Khởi Theo Thời Gian và Không Gian

Thế thì bây giờ quý vị phải quan sát lý dân khởi để thấy được vô thường thì phải quan sát nó theo chiều thời gian để thấy được vô ngã thì phải quan sát theo là chiều không gian. Nếu như mà quý vị quan sát các pháp theo chiều thời gian

2 nhân tiếp xúc với nhau cuồng nhiệt sau khi diệt đi không về đâu cả. Tức là cái nghĩa là các pháp nó không thường hằng không thường trú đâu cả thì đó nếu như là quan sát theo chiều thời gian và bây giờ quan sát theo chiều quan sát theo chiều thời gian chỉ thấy vô thường thôi nhưng mà bây giờ quan sát theo thời gian đó thì chúng ta cũng thấy rằng là nếu như là quan hệ giữa các pháp cái nhân diệt quả thanh như vậy thì giữa nhân và quả không có là cái quan hệ chủ nhân chủ sở hữu nếu như chúng ta quan sát theo thời gian thì nhân diệt rồi quả xanh thì có phải là quá độc lập không diệt chưa có thế nhưng mà trước nó không có Sao nó không có hiện tại chỉ có pháp đó thôi thì như vậy sẽ theo mặt thời gian là kề phép đó là độc lập không có cái gì nó không có quan hệ gì với Trước Có Sau như vậy là không có cái gì là chủ nhân không có cái gì là chủ nhân của con người là lại là quan hệ giữa nhân và quả là quan hệ là gì là nhân là chủ nhân của quả thì con là của mẹ là chủ nhân của con.

Ví Dụ Về Trống và Dùi

Nhưng mà khi mà chúng ta quan sát vít đúng sự thật hai nhân tôn khác với nhau cùng diệt nó mới phát sinh ra quả thì dường như là cái trống và cái dùi tiếp xúc với nhau đó là nó phát sinh cái tiếng trống là quả có phải là sẽ thay mặt thời gian là nhân trước chống vào dù tiếp xúc với nhau là nhanh nhưng mà quý vị thấy cái tổng một mình chóng có phát sinh ra chiến đấu không nói một mình vui cũng không phát sinh ra tiếng trống mà có cháu không có dùi dai nhất nhưng mà hai nhân đó cũng chưa phát sinh ra quả mà hai nhân đó phải tiếp xúc đúng không Nhưng mà khi mà cái tiếng trống phát sinh ra nhìn thấy có cái trống mà cái gì đó nhưng mà nó đâu phải là trống cổ và dụng cụ nữa vì sao khi vui mà chạm cái trống có phải là cái trống nó phải mòn đi cho thấy được nhưng mà quý vị có công nhận là nó có mòn đâu và cái trống mà bây giờ quý vị nhìn thấy nó có phải là trong cũ nữa đó là trống mới không quý vị phải thấy rằng là vui chạm vào cái trống đương nhiên là cứ vui nó phải mòn đi và như vậy anh chị 6300 đó không còn là cái dụng cụ nữa mà là một người mới cho nên quý vị thấy rằng là dù tiếp xúc thì trống cổ và rồi cũng diệt trong mới và dừng rồi và phát sinh ra để cho rõ hơn thì quý vị phải quan sát thế này là giỏi nhất có một cái gói thuốc nhuộm đỏ là một nhân chậu nước trong là nhân thứ hai chưa cho tiếp xúc thì chưa phát sinh cái gì cho cái chậu Có thuốc nhuộm đó tiếp xúc với Châu nước trong cái lập tức phát sinh Kết quả là Chầu thuộc nhóm đó kết quả Châu Thục nhôm đỏ này là do hai nhân gọi thuộc nhóm đó và chầu nước trong tiếp xúc với nhau mà phát sinh có đúng không Nhưng mà khi mà quý vị thấy rằng là kết quả cái chậu thuốc nhuộm đỏ phát sinh thì quý vị có thấy ngay là gói thuốc nhuộm đỏ và chồng ở trong Việt Nam pháp Thế Tôn là thuyết giảng là đến để mà thấy rằng là nhân diệt quả thanh không Vậy thì khi mà rồi tiếp đến có cái chậu thuốc nhuộm đỏ đó với cái áo trắng là hai nhân độc lập khi mà cái chậu cái áo trắng tiếp xúc với cái chậu thuốc nhuộm đỏ phát sinh bởi vì có con thấy cái áo trắng nữa nếu mà cái chậu thuốc nhuộm đỏ này là thể tích 10 độ đậm đặc thuộc lòng đỏ kia là thể tích 6 độ rộng 5 6 6 nó phát sinh được cái áo đỏ và một chậu thuốc nhuộm đỏ mới như vậy có phải là nhân vật và quý vị thấy nếu như là chúng ta sẽ thay mặt thời gian như vậy theo mặt thời gian là vô thường và cũng theo mặt thời gian thì khi mà cái chậu thuốc nhuộm đỏ nó phát sinh có phải là cái nhân phát sinh ra nó cái gói thuốc nhuộm đỏ và chậu nước trong việc thôi Nó có quan hệ gì với nhau nữa không có cái nào là của cái nào không gian thôi.

Ví Dụ Về Gói Thuốc Nhuộm Đỏ và Chậu Nước Trong

Quý vị thấy rằng là bây giờ là có một cái người độc thân là chủ nhân một cái căn hộ có phải rằng là theo cái hiểu biết thông thường của chúng ta thì cho rằng là cái căn hộ này là của của ông già ông già và cái căn hộ này phải đồng thời tồn tại không Chúng ta sẽ thay mặt không gian và đồng thời tồn tại thì ông già này là chủ nhân chủ sở hữu của cái căn nhà đúng không Thì như vậy là căn nhà này là có cái ông già này là chủ nhân quan hệ giữa ông già và ngôi nhà này ông già là Chủ Nhân Chủ sở của căn nhà nhưng bây giờ ông già này chết đi và không có ai thừa kế ngôi nhà đó là vô chủ quan bây giờ là ngôi nhà nó độc lập con ạ Không có ai là chủ nhân chủ sở hữu của căn nhà gọi là căn nhà là vô chủ có sợ đúng không Vậy thì bây giờ là chúng ta xét các pháp theo là cái mặt quan hệ theo cái thời gian này thì rõ ràng là có phải là các pháp là vô chủ mà cái quả nó đằng sau thì chưa sinh cho nên nó một mình nó độc lập không có cái gì là chủ nhân nhưng mà chúng ta lại còn có cái quan hệ không gian cái gói thuốc nhuộm đỏ và ở trong này cả hai nhân hóa khi mà nó chưa tiếp xúc với nhau thì nó hai nhân độc lập quý vị có thấy rằng hai nhân này tiếp xúc với nhau rồi cùng Giết nó và chúng ta sẽ thay mặt không gian như thế này thì 2 nhân đó là bình đẳng Không có nhân nào là chủ nhân chủ sở của nhân nào không có nhân nào điều khiển được nhân nào mà nó quan hệ với nhau là ai hai cái tương tác với nhau rồi cùng diệt vong thì như vậy sẽ thay mặt không gian quan hệ giữa các pháp có quan hệ là chủ nhân các phát biểu là vô chùa là hai nhân tương tác với nhau cùng diệt nó mới phát sinh ra không ai có thể nói rằng là trong là của dù gì là của cháu quan hệ có kích dục của là quan hệ hướng đến trụ sở nhưng mà trống mà rồi hai nhân đó là bình đẳng độc lập với nhau không Cái nào là của cái nào không có cái nào là chủ nhân chủ sở hữu cái nào cho nên sẽ theo mặt không gian như vậy các pháp đều là vô chủ vô số Xét về mặt thời gian các pháp cũng là vô chủ vô số nếu như là chúng ta hiểu biết đúng sự thật quy luật nhân quả là hai nhân Bình Đạt tiếp xúc với nhau rồi cùng Diệp nó phát sinh quả thì chúng ta rút ra kết luận là các pháp là vô thường các pháp là vô chủ vô sự đó là hai cái tử tánh của các ngôi chùa vô thượng nghĩa là không có bất kỳ một cái gì là Chủ Nhân Chủ sở của các pháp đó cũng đồng nghĩa là không có một cái ta một cái tôi một cái bản ngã nào là chủ nhân dân chủ sở của các pháp cho nên cái từ vô ngã trong Phật giáo cái nội dung của nó là để ám chỉ các pháp là vô chủ đó là là trả lời cho cái câu hỏi là là xét các pháp theo mặt không gian và thời gian.

Ví Dụ Về Quả Dưa Hấu và Dao – Tính Bình Đẳng và Vô Chủ

Điện thoại này đang đồng thời tồn tại không thì nó có quan hệ với nhau theo mặt không gian không tương tác được với nhau và như vậy Cái này với cái này không có cái này không phải là của cái này không phải là của cái này không có cái nào là chủ nhân không tương tác với nhau cô là một phát đối với cái cây đối với cái nhà đối với tất cả cái xung quanh bài tập thì Nhưng mà quan hệ giữa cái thân cô và một pháp với các cái sự vật xung quanh nó có phải là độc lập không cô không thể nào Có cái có cái cái nhà là của thân cô thân cô là của nhà không có cái chuyện đó không tương tác được với nhau thì điều đó và ta nói là các pháp tương tác được với nhau thì dường như là bây giờ có quả dưa hấu đây và cái dao đây cái trường hợp là cái giao nó tương tác với quả dưa hấu cắt đôi quả dưa hấu này ra nó tương tác với nhau quan hệ với nhau là hạ hai cái ngày tương tác của nhau và cả hai cũng diệt quả dưa hấu đứt đôi có phải không ạ Không còn quá giàu không là quá yêu mà con dao này có giết không nhưng bây giờ quý vị quan sát thấy là nó mòn đi một chút cho dù là máy móc không đó và Như vậy là quan hệ giữa hai nhưng vẫn là bình đẳng Không có cái nào là chủ nhân cái nào không Cho dù là tương tác được hay không tương tác được thì các pháp đó vẫn là bình đẳng với nhau vẫn là độc lập với nhau không có cái nào là chủ nhân.

Nguồn: https://www.youtube.com/watch?v=21VBPMuNt4Y

Nội dung được trình bày lại bởi AI Gemini từ bài pháp của Thiền sư Nguyên Tuệ