BẢN TÓM TẮT: HIỂU ĐÚNG SỰ THẬT VỀ THƯỜNG KIẾN VÀ ĐOẠN KIẾN VỀ KHỔ – KHỔ LÀ DO DUYÊN KHỞI
Câu hỏi về Thường Kiến và Đoạn Kiến liên quan đến Khổ
Phan Thủy Quyên thưa sư, theo hiểu biết của con, khổ do duyên khởi từ lộ trình tâm Bát Tà Đạo, vô thường, vô ngã, không do tự mình hay người khác tạo. Tuy nhiên, con chưa hiểu rõ về ý Phật dạy rằng: “Tư tưởng khổ do mình làm và mình chịu là thường kiến, còn khổ do người khác gây ra là đoạn kiến.” Xin Thiền sư giảng giải chi tiết để con hiểu rõ hơn.
Thấy và Biết Khổ
Thiền sư Nguyên Tuệ giải thích rằng, “thấy khổ” là sự nhận biết trực tiếp của giác quan, cả phàm phu và thánh nhân đều có thể thấy khổ. “Biết khổ” sâu sắc hơn, có hai loại:
- Biết khổ không đúng sự thật (Vô minh, Tà kiến): Hiểu sai lệch về bản chất của khổ.
- Biết khổ đúng sự thật (Minh, Chánh kiến): Thấu hiểu chân lý về khổ, còn gọi là Tuệ tri Khổ Đế hay giác ngộ Khổ Đế.
Khổ Đế không chỉ đơn thuần là thấy những khổ đau bề ngoài như ốm đau, chết chóc, thất nghiệp. Giác ngộ Khổ Đế là khám phá ra sự thật về khổ, phân biệt rõ ràng giữa hiểu biết đúng đắn (Minh) và sai lầm (Vô minh) về khổ.
Đối thoại giữa Đức Phật và Bà La Môn về Khổ
Trong kinh điển, có ghi lại cuộc đối thoại giữa Đức Phật và một Bà La Môn về khổ:
- Bà La Môn hỏi: “Khổ do mình làm rồi mình chịu có đúng không?”
- Đức Phật trả lời: “Không đúng. Đó là thường kiến, một loại tà kiến, hiểu biết sai sự thật về khổ.”
- Bà La Môn hỏi tiếp: “Vậy khổ do người khác làm và mình phải chịu có đúng không?”
- Đức Phật trả lời: “Không đúng. Đó là đoạn kiến, cũng là tà kiến.”
Bà La Môn chỉ giới hạn trong hai cách hiểu về khổ này và ngạc nhiên khi Đức Phật phủ nhận cả hai. Ông ta hoang mang và hỏi: “Vậy không có khổ sao?”
Đức Phật khẳng định: “Khổ là có thật, ta đã thấy, đã biết khổ.”
Khi Bà La Môn hỏi khổ từ đâu mà có, Đức Phật dạy: “Khổ do duyên xúc.”
Đoạn kinh này tuy ngắn gọn nhưng chứa đựng ý nghĩa sâu xa, cần được hiểu một cách cẩn trọng.
Thường Kiến và Đoạn Kiến là Tà Kiến
Để hiểu rõ hơn, cần phân biệt “thường kiến” và “đoạn kiến” như là hai loại tà kiến:
- Thường Kiến (chấp có): Cho rằng thực tại là thế giới vật chất vĩnh hằng, không sinh không diệt, chỉ biến đổi hình dạng. Ý thức được xem là sản phẩm của vật chất. Quan điểm này tin rằng mọi thứ luôn tồn tại, thường hằng, không phụ thuộc vào nhận thức của con người. Trong Phật giáo, một số người dựa vào quan điểm này để cho rằng mọi thứ chỉ biến đổi, không mất đi, không cần sợ hãi về cái chết. Đây là một dạng chấp “có”, tin vào sự tồn tại thường hằng của thế giới vật chất.
- Đoạn Kiến (chấp không): Cho rằng thế giới vật chất do Thượng Đế tạo ra và chi phối. Thượng Đế có thể khiến vật chất hiện hữu hay biến mất tùy ý. Đây là quan điểm duy tâm, cho rằng thế giới vật chất có thể bị đoạn diệt, biến mất theo ý của đấng tạo hóa.
Đức Phật ly khai cả hai cực đoan này và thuyết pháp Trung Đạo.
Thường Kiến và Đoạn Kiến về Khổ
Khi áp dụng vào khổ, thường kiến và đoạn kiến thể hiện như sau:
- Thường Kiến về Khổ: Quan niệm “khổ do mình làm, mình chịu” xuất phát từ chấp ngã, tin vào một cái “ta” thường hằng, bất biến, tạo nghiệp và thọ quả. Các quan điểm như “khổ do nghiệp quá khứ”, “khổ do thiếu phước báo”, “tu để trả nghiệp” đều thuộc thường kiến. Đây là cách hiểu nhân quả một cách vô minh, “một nhân sinh một quả” cố định, không thấy được tính duyên sinh của khổ.
- Đoạn Kiến về Khổ: Quan niệm “khổ do người khác gây ra” thể hiện sự chấp “không”, cho rằng bản thân không tạo nghiệp, mà khổ là do người khác, thế lực tâm linh áp đặt. Ví dụ điển hình là quan điểm “tội tổ tông” trong Cựu Ước, hay quan niệm về tổ tiên, thánh thần ban phước giáng họa. Đây là cách hiểu khổ lệ thuộc vào thế giới tâm linh, không phải do chính hành động của mỗi người.
Thực tế, trong tâm thức con người thường tồn tại song hành cả thường kiến và đoạn kiến về khổ, không tách bạch hoàn toàn.
Trung Đạo: Khổ Do Duyên Xúc
Đức Phật, bằng Trung Đạo, dạy rằng:
- “Ta thấy khổ, ta biết khổ.” Khổ là có thật.
- “Khổ do duyên xúc.” Khổ phát sinh khi có sự tiếp xúc giữa căn (giác quan) và trần (đối tượng). Không có xúc thì không có khổ.
Lộ trình Khổ theo Thập Nhị Nhân Duyên:
Sáu Căn tiếp Xúc sáu Trần → Xúc → Thọ → Ái → Thủ → Hữu → Sinh → Già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não.
Khổ (sầu, bi, khổ, ưu, não) phát sinh theo lộ trình nhân duyên, khởi đầu từ xúc. Khi ngủ say, sáu căn không xúc với sáu trần, lúc đó không có khổ.
Đặc điểm của Khổ Do Duyên Khởi:
- Khổ phát sinh ngay bây giờ và tại đây: Không có sẵn trong quá khứ hay tương lai.
- Khổ Vô thường: Sinh lên rồi diệt đi.
- Khổ Vô chủ, vô sở hữu: Không có một cái “ta” hay Thượng Đế nào làm chủ hay gây ra khổ.
Tuệ tri Khổ Đế và chấm dứt Thường Kiến, Đoạn Kiến
Hiểu đúng sự thật về Khổ Đế là: khổ do duyên xúc, khổ có 2 tính chất vô thường, vô chủ, vô sở hữu. Chính sự thấu hiểu này giúp chấm dứt thường kiến và đoạn kiến về khổ.
Khổ Đế là pháp sâu kín, khó thấy, khó chứng, vượt qua tư duy lý luận thông thường. Chỉ người trí mới có khả năng lĩnh hội và thực chứng.
Nguồn: https://www.youtube.com/watch?v=M_pO6ej2JoA
Nội dung được trình bày lại bởi AI Gemini từ bài pháp của Thiền sư Nguyên Tuệ
Bản đầy đủ hơn: HIỂU ĐÚNG SỰ THẬT VỀ THƯỜNG KIẾN VÀ ĐOẠN KIẾN VỀ KHỔ – KHỔ LÀ DO DUYÊN KHỞI
Thắc Mắc Về Thấy Biết Như Thật Về Khổ
Câu hỏi thứ nhất là của Phan Thủy Quyên, thưa Thiền sư Nguyên Tuệ, con có câu hỏi như sau ạ, liên quan đến thấy biết như thật với khổ. Con hiểu khổ là do duyên khởi phát sinh trên lộ trình tâm bát Tà đạo nên khổ vô thường vô ngã, không phải do mình gây ra mà cũng không phải do người khác tạo nên. Điều con cảm thấy chưa hiểu rõ ở đây là Đức Phật nói đại ý như sau: “Tư tưởng cho rằng khổ do mình làm và mình lãnh thọ là thường kiến, tư tưởng cho rằng khổ do người khác gây ra cho mình là đoạn kiến”.
Hiểu Biết Hiện Tại và Mong Muốn Được Giải Thích Rõ Ràng
Theo Hiểu biết của con hiện tại thì tư tưởng cho rằng khổ do mình làm mình Thọ lãnh là thường kiến, cho rằng ta là chủ thể của các lời nói hành động trong quá khứ và hiện tại, do đó nghiệp nhân là do ta tạo ra, từ đó nghiệp quả ta phải thọ lãnh, đây là tư tưởng chấp ngã, tư tưởng một nhân sinh quả do đó khổ luôn luôn có thường xuyên có thường hằng thường trú trong ta. À đây là chấp có thường kiến. Tư tưởng cho rằng khổ do người khác gây ra cho mình là đoạn kiến, là cho rằng ta không hề tạo tác nghiệp nhân nào, chấp không đoạn kiến mà nghiệp quả mà ta đang phải chịu đựng là do người khác đem lại cho ta. Hiện con mới chỉ hiểu được như vậy và vẫn cảm thấy chưa được rốt ráo, con xin thiền sư giảng giải cho con chi tiết cụ thể hơn về chỗ này để con hiểu được toàn diện thấu đáo hơn.
Tâm “Thấy” và “Biết” về Khổ
Quý vị thấy rằng là có cái bài viết trên Facebook của tôi á là thấy biết như thật khổ. Ừ khổ á là cũng là phải thấy nó à là cái biết trực tiếp giác quan ghi nhận nó và là biết nó à. Thì như vậy rằng là có hai cái tâm thấy và biết khổ. Ừ à cái thấy khổ thì á là phàm hay thánh đều là thấy khổ cả. Đó là cái biết trực tiếp giác quan nhưng mà à biết khổ thì là có hai loại hiểu biết về khổ, một là hiểu biết không đúng sự thật gọi là vô minh Tà kiến với khổ và hai là hiểu biết đúng như thật à về khổ gọi là Minh là chánh kiến.
Tuệ Tri Khổ Đế và Giác Ngộ Khổ Đế
Thế thì quý vị phải hiểu rằng cái hiểu biết đúng sự thật về khổ về Minh à làm Minh là Chánh Kiến mới gọi là Tuệ tri Khổ Đế hay là giác ngộ khổ đế à. Cái chữ “khổ đế” ở đây á là ám chỉ á là cái sự thật về khổ là cái hiểu biết đúng sự thật về khổ Ừ. Còn đa phần hiện nay á thì cho rằng khổ đế á là cứ thấy khổ à Thấy là bây giờ người nọ người kia ốm đau rồi Chết Chóc rồi là không có công ăn việc làm rồi là nằm viện Vân Vân Á à cái khổ nó à khắp nơi như vậy càng thấy được nhiều khổ à Thì là như vậy là họ cho rằng là đã đã à giác ngộ khổ đế ấy. Thế thì là quý vị á phải là khám phá được cái sự thật với khổ nhưng mà khám phá được cái sự thật về khổ là khổ đế đó thì cũng phải hiểu biết cái hiểu biết không đúng sự thật về khổ vô minh về khổ của nhân loại phải phân biệt được minh và vô minh với khổ thế thì ở đây á quý vị thấy là có hai cái trong cái cái đối đáp giữa là một vị Bà La Môn và Đức Phật thế vì ba môn hỏi rằng là hỏi Đức Phật nói rằng là à sa môn của khổ do mình làm rồi mình lãnh thọ nó có phải không thì Đức Phật trả lời á không phải đó là thường kiến là một cái loại tà kiến là cái hiểu biết không đúng sự thật với khổ rồi Bà La Môn lại hỏi tiếp vậy thì là khổ do người khác làm và mình phải lãnh chịu có đúng vậy không thì Đức Phật cũng trả lời rằng là đó là đoạn kiến nó không đúng sự thật nó là đoạn kiến là một cái loại tà kiến.
Bà La Môn Hoang Mang Vì Đức Phật Phủ Nhận Hai Quan Điểm Về Khổ
Thế thì Bà La Môn này á chỉ là tư duy chỉ suy luận được chỉ hiểu khổ theo hai cách đó. Thế thì ông ta ngạc nhiên quá ông chắc mẫm rằng là cái lời mình hỏi á Đức Phật sẽ là công nhận cái này hay là công nhận cái kia à công nhận rằng là khổ do mình làm rồi mình chịu hay là khổ do người khác làm rồi mình chịu. Bà La Môn là tin chắc là Đức Phật sẽ là xác nhận một trong hai quan điểm đó nhưng mà ở đây là Đức Phật là phủ nhận cả hai quan điểm đó à và lúc đó Bà La Môn thì là hoang mang thì là ông ta hỏi tiếp vậy thì không có khổ sao à. Cái Hoang mang này thể hiện rằng là cái hiểu biết của ông là chỉ nằm ở trong hai quan điểm thôi. Một là khổ do mình làm rồi mình chịu, hai là khổ do người khác làm rồi mình chịu quan điểm của ông ta chỉ nằm trong hai hai cái quan điểm đó. Đấy đây cũng chính là cái nhận thức của nhân loại. Thế còn Đức Phật là phủ nhận cả hai cái đó thì ông ta Hoang Mang ông ta nấy Vậy thì là khổ không có à À thì Đức Phật trả lời là khổ là có thật ta đã thấy khổ ta đã biết khổ à.
Khổ Do Duyên Xúc
Lúc đó Bà La Môn mới hỏi đ là vậy khổ đâu Đức Phật trả lời là khổ do duyên xúc à. Thế thì quý vị thấy rằng là cái bài cái đoạn kinh này ở trong tương Ưng bộ kinh á Nó rất là đầy đủ rồi nhưng mà hiểu nó cũng rất là khó khăn chứ không phải là dễ dàng Ừ.
Thường Kiến và Đoạn Kiến Là Hai Tà Kiến
Trước tiên là quý vị phải hiểu là cái thường kiến và cái đoạn kiến là hai cái tà kiến quý vị phải hiểu rằng là các cái quan điểm hiểu biết về cái thực tại này thì đều cho cái thực tại này là cái thế giới vật chất và cho cái thực tại này là thế giới Vật chất thì nó có hai quan điểm về cái thế giới vật chất một là quan điểm duy vật cho rằng là vật chất là sẵn có luôn là không sinh ra không mất đi à Nó là chỉ biến đổi từ vật này sang vật khác từ dạng này sang dạng khác à cái quan niệm thứ nhất đó là dựa trên cái tên đề công nhận rằng là vật chất là có trước n vật chất là tồn tại vĩnh viễn vật chất các cái vật thể đó là không sinh ra không được sinh ra cũng không biến mất đi nghĩa là không sinh không diệt nó chỉ biến đổi từ dạng này sang dạng khác từ vật này sang vật khác Ừ thì à Ý thức là cái sản phẩm của cái thế giới vật chất đó đấy. Cái quan điểm này là quan điểm duy vật về thế giới mà cái quan điểm này á công nhận rằng là các cái sự vật hiện tượng á là không sinh ra cũng không mất đi mà nó chỉ biến đổi từ vật này sang vật khác từ dạng này sang dạng khác đấy có nghĩa là nó biến mất ở chỗ này thì nó lại trình hiện ra ở chỗ khác à nó không sinh không giật không diệt cho nên quan điểm này gọi là thường kiến à.
Thường Kiến và Chấp “Có”
Cho nên là một số kể cả trong Phật giáo một số người là y y cứ vào cái quan điểm này này vật chất là không sinh không diệt đó cho nên nói rằng là tất cả là chỉ biến đổi thôi không ở chỗ này thì ở chỗ kia cho nên là tất cả đều không sinh diệt đừng có sợ hãi à họ họ là là là lấy quan điểm đó để nói rằng là cha ông quý vị á đâu có chết đ nó đang nằm trong các cái tế bào của quý vị đây này thì như vậy là đâu có có sinh ra cũng đâu có diệt mất Vân Vân Ừ thì quan điểm đó gọi là là thường kiến à hai còn gọi là chấp có à chấp có có nghĩa rằng là cái thế giới vật chất đó Nó tồn tại một cách khách quan nó là luôn luôn có nó là thường xuyên có nó Vĩnh viện có nó không phụ thuộc vào cái con người nhận thức nó ừ cái quan điểm thứ hai á là cho rằng cái thể giới vật chất này á là do thượng đế một cái năng lực tinh thần tuyệt đối Bất Khả tư nghị á hóa hiện ra và cái thế giới vật chất này á à Đức Chúa Trời hay là thượng đế muốn cho nó tồn tại muốn hiện cho nó hiệnn ra như thế này thì nó sẽ hiện ra còn là chúa muốn biến Nó biến mất Lúc nào á thì á là chúa sẽ làm cho nó biến mất đ rồi á là ờ cái sự vận động của cái thế giới vật chất này á là do chúa điều khiển chúa là muốn nước chảy ngược thì nó chảy ngược muốn nó chảy xuôi thì nó Chảy Xuôi Vân Vân à Thì cái quan điểm đó là quan điểm duy tâm về thế giới vật chất và quan điểm đó gọi là gọi là đoạn kiến Ừ.
Đoạn Kiến và Chấp “Không”
Đoạn kiến có nghĩa rằng là lúc này nó có như thế này chúa là muốn nó biến mất thì nó từ chức Nó biến mất đấy Cái đoạn kiến hiểu là như vậy vì vậy là quý vị sẽ thấy rằng là hai cái quan điểm đó à thường kiến và đoạn kiến là những cái tà kiến và đức phật á là ly hai cái cực đoan đó thuyết pháp ở Trung Đạo Vậy thì bây giờ quý vị cũng quan sát cái cái đối đáp này để quý vị hiểu rằng là thường kiến và đoạn kiến về khổ là như thế nào là những hiểu bi viết sai lạc về khổ vô Minh Tà kiến với khổ rồi quý vị sẽ thấy rằng là Trung Đạo Đức Phật thuyết là cái sự thật với khổ nó Ly hai cái cực đoan thường kiến và đoạn kiến đó vậy thì câu đầu đầu tiên á là Bà La Môn hỏi rằng là à Khổ do mình làm rồi mình chịu à Có đúng không th Đức Phật nói là sai cái đó không đúng Đó là thường kiến là tà kiến đấy cái điều này nghĩa là thế nào khi mà à quan niệm rằng là khổ do mình làm à Thì mình chịu tức là cho rằng là có một cái ta không sinh không diệt à Nó là tồn tại từ quá khứ hiện tại đến vĩ Lai cái ta đó là chủ chủ nhân tạo ra cái khổ đó và bây giờ chính cái ta đó là lãnh Thọ cái khổ đó thì là cái quan niểm đầu tiên á Cái ta không sinh không diệt Đó là một cái thường kiến rồi à Rồi thì quý vị sẽ thấy rằng là là cái quan điểm cái khổ bây giờ à Thí dụ như là ta là chủ nhân của nghiệp à Khổ này mà ta khổ này trong kiệp sống này là do cái nghiệp ta đã Tào tác ra trong quá khứ và bây giờ là ta phải là Thọ lãnh cái quả của nghiệp đó Thì đó chính là thường kiến à giải thích khổ theo cái thường kiến đó ta là chủ nhân của nghiệp ta là thừa tử của nghiệp đương nhiên là cái ta đó là cũng thường hàng thường trú rồi nhưng mà rõ ràng là khổ là tạo ra trong quá khứ và bây giờ là là lãnh Thọ à rồi thì là do là khổ này là do ta thiếu Phước báo cái kiếp xưa là ta không là làm thiện không tạo Phước báo cho nên là bây giờ là ta thiếu Phước này Cho nên là bây giờ ta bị khổ đó là thường kiến rồi nói rằng là trước kia là ta đã tạo những cái nghiệp ác rồi bây giờ là ta phải thọ lãnh cái quả khổ này trả cái nghiệp này bây giờ Tu là phải trả cho hết nghiệp thì đó quan điểm đó gọi là thường kiến.
Thường Kiến và Sự Chấp “Có” Về Khổ
[âm nhạc] kiến và quý vị á là cứ quan sát cái hiểu biết về khổ của con người bây giờ như thế nào thì quý vị thấy rằng là nó là chính là cái tà kiến về khổ gọi là thường kiến Ừ rất là nhiều nhiều lắm cứ quan sát cho kỹ ngay cả trong Phật giáo này đều là đều là là là những cái quan niệm về khổ như vậy đều là thường kiến. Th dụ như là cho rằng là tất cả các pháp là khổ thì như là khổ là sẵn có luôn luôn có thường xuyên có ở trong các pháp đó là thường kiến vân vân. Thế thì thì cái thường kiến là chấp có à là như vậy nó cũng là hiểu theo là lý nhân quả Nhưng mà cái lý nhân quả hiểu một cách vô minh vô minh một nhân sinh quả đấy cho nên một nhân sinh quả quả thì quả Nó là cái nhân trong quả quả trong nhân á Nó chỉ biến đổi là là là từ cái này sang cái khác thôi à Tương tư tương nhập nhân trong quả quả trong nhân vân vân thì đó là cái quan điểm thường kiến là một cái tà kiến về khổ thì quan điểm thứ hai á là khổ do người khác làm rồi là mình phải thò lạnh cái khổ đó th đức phật á là xác nhận là đây cũng là một cái tà kiến là cái hiểu biết sai về khổ và cái tà kiến này đoạn kiến này là như thế nào à Thí dụ như là quan điểm là của là cái tôn giáo là trong cái Cửu ước à cho rằng những cái nỗi khổ đau của con người bây giờ á là do cái ông Adam và bà EV ăn quả cấm của cây trí thức cho nên là à Cái con người phải chịu khổ là do tội của tổ tông chúa trừng phạt con người là do ông Adam và và b vợ do tổ tông gây nên à Cho nên quý vị thấy rằng là cái quan điểm này có phải là à ông Adam và bà EV ấy là là là phạm tội à Thì bây giờ chúa lại trừng phạt Loài Người thì như vậy là một người làm ra khổ là ông Adam và và ever Còn bây giờ á là loài người phải phải chịu cái khổ đó Thì đó chính là cái quan điểm duy tâm gọi là đoạn kiến đoạn kiến là như vậy rồi quý vị thấy rằng là thí dụ như là quan niệm rằng là ờ cái Phúc Cái tội của gia đình mình là do tổ tiên ông bà là là là là ban cho thí dụ như là ông bà tổ tiên là trừng phạt là là nhà mình cho nên nhà mình á là phải là là Khuynh gia bà sản hay là nhờ cái bà tổ cô nào đó là phù hộ cho nên bây giờ là gia đình mình là ăn nên làm ra phải không nào Thế thì như vậy là quý vị thấy rằng là Đó cũng là một cái hiểu à theo cái cách thức Đoàn kiến à Thì theo cách thức Đoàn kiến có nghĩa là có một cái thế giới tâm linh à Cái con người sống trong cái thế giới này thì là khổ vui của họ không phải là do họ làm ra rồi là họ lãnh chịu như là thường kiến mà cái quan điểm rằng là phải do cái thế giới tâm linh là thưng phạt Thí dụ như là theo theo cái Kinh Cửu ước cái sướng khổ của loà người đây á là do Chúa ban cho hay là trong cái tâm linh của những cái dân cư Phương Đông Á ở cái thế giới tâm linh mà trong đó là tổ tiên của mình đang sống hay là các cái vị thánh Phật có thể là phù hộ cho mình có thể là trừng phạt mình thì điều đó có nghĩa rằng là là sướng hổ đó thì đều là do thế giới tâm linh thượng phạt đó chính là một người làm ra Khổ à Còn người khác chịu đựng khổ thì đó chính là quan điểm đoạn kiến đ và quý vị sẽ thấy rằng là cứ suy ngẫm cho kỹ quan sát cho kỹ thì tuy rằng là có hai cái quan điểm thường kiến và đoà kiến nhưng mà nó không rạch rồi không phải là một người chỉ là là theo thường kiến hay là một là chỉ riêng đoạn kiến mà trong tâm TH thức của mỗi người trong cái biết ý thức tà kiến của mỗi người á Luôn luôn á là tồn tại á cả hai cái loại thường kiến và đoạn kiến đó chứ không phải là chỉ có một cho nên không phải là duy vật và duy tâm thường kiến và đoạn Kiến Nó chia ra là hai cái lĩnh vực rõ ràng Nó tồn tại là ở trong hai cái loại người rõ ràng không phải như vậy trong mỗi một con người à thì á là cái tư tưởng á là thường kiến và đoạn kiến thì nó đều nó song hành và quý vị thấy rằng là đó gọi là hai cực đoann Còn bây giờ Đức Phật thuyết pháp ở Trung Đạo ngài Ly hai cực đoann đó là như thế nào à ngài trả lời là ta thấy khổ ta biết khổ Bà La Môn nói rằng là vậy khổ đâu Đức Phật nói là khổ do duyên xúc à Khổ do duyên xúc không có xúc thì á khổ không Khởi lên vậy thì là quý vị sẽ thấy là quan sát này à nếu như là trong Thập Nhị Nhân Duyên à Nói một cách tóm tắt là do có xúc do có lục nhập tức là tức là sáu căn và sáu Trần à sẽ có xúc do súc mà có thò do thò mà có ái do có ái mà có thù do có thủ mà có Hữu à do có Hữu mà có sinh do có sinh mà có già chết sầu bi khổ uu não không thể kể xết à Vậy thì á là sầu bi khổ u não không thể kể siết nó phát sinh theo một cái lộ trình nối tiếp nhau à Khởi đầu là sáu căn tiếp xúc với Sáu Trần thì lúc đó khổ mới Khởi lên à không có có tiếp xúc thì khổ không thể khởi lên quý vị thấy rằng là khi một người là ngủ say không mộng Mỹ lúc đó là sáu căn không tiếp xúc với Sáu Trần lúc đó là có ai có khổ không đ th quý vị mới thấy rõ ràng là à Khổ Khởi lên là do duyên xúc mà cụ thể trên cái Lộ Lộ trình tâm bạt Tà đạo à quý vị thấy là mô tả tỉ mỉ tỉ Mị này căn Trần tiếp xúc phát sinh đồng thời Thọ tưởng rồi tiếp đến là tà niệm tà tư Du tà tri kiến Khởi lên rồi là tham sân si tà định dục tà tinh tấn Phi Như Lý Tác Ý tà ngữ tà nghiệp Tà mạng và cuối cùng là khổ vui à Thế thì quý vị thấy là khổ nó là do duyên xúc do căn Trần tiếp xúc mà phát sinh đ và căn trần không tiếp xúc thì khổ không phát sinh à khổ là do duyên Khởi à và quý vị phải thấy một cái đặc điểm như thế này này à Như vậy là khổ là do duyên xúc do căn Trần tiếp xúc cái lộ trình tâm bát Tà đạo nó khởi lên thì khổ nó khởi lên có nghĩa là khổ nó có nó phát sinh ngay bây giờ và tại đây à Khổ không có trong quá khứ quý vị thấy rằng là căn Trần tiếp xúc nhau mà phát sinh à hai cái đó là tương tác nhau mới phát sinh chứ không phải rằng là khổ nó sẵn có ở trong căn hay là trong Trần này quý vị á là thấy cái lý Duân Khởi cái cái cái này có thể là hơi khó Nhưng mà bây giờ tôi nói cái hình ảnh này để quý vị thấy này cái viên đá lửa và cái bánh xe là hai nhân tiếp xúc với nhau Do cái tiếp xúc đó do cái duyên là tiếp xúc đó nó mới phát sinh ra lửa ánh lửa cái Ánh Lửa này là trước khi nó chưa sinh thì nó không sẵn có ở đâu cả nó không sẵn có là nơi hòn đá lửa cũng không có sẵn nơi cái bánh xe của bật lượng Thế thì như vậy rằng là cái Pháp Duyên khởi là khi nào mà tiếp xúc tương tác thì nó mới phát sinh và khi mà nó chưa phát sinh á nó phát sinh do tương tác không có tương tác không có tiếp xúc là không có phát sinh cho nên nó không ở sẵn trong các nhân vì vậy quý vị thấy rằng là khổ do duyên xúc cho nên là khi nào xúc à Có mặt à căn Trần lúc mà tiếp xúc cái thì khổ Lúc đó nó mới Khởi lên à tức là khổ có mặt ngay bây giờ và tại đây à Khổ không sẵn có không luôn luôn có không thường xuyên có ở một cái chỗ nào đó nào cả cho nên là quý vị thấy rằng là là như vậy rằng là ở đây là chấm dứt cái thường kiến khổ sẵn có luôn luôn có thường xuyên có ở một cái chỗ nào đó Thí dụ như là quá khứ trước kia là là có một người là tạo ra khổ đó thì khổ đó Nó tồn tại nơi nơi đó Vân Vân rồi cho đến nay á là người đó là là phải lãnh chịu Thế thì quý vị thấy rằng là do duyên Khởi cho nên khổ là do duyên súc cho nên là khổ chỉ có ngay bây giờ và tại đây quá khứ không có và khi mà khổ diệt rồi thì nó cũng không có trong tương lai cho nên là quý vị thấy rằng là cái tính chất của Duyên khởi khổ là có mặt bây giờ và tại đây nó không phải là do một cái người nào đó làm từ làm từ trong quá khứ giữ nó trong quá khứ á Cho đến bây giờ là đưa đưa đến cho quý vị á à à bắt quý vị vị á phải nhận cái cái khổ đó cũng không phải là khổ nó là do một cái thế giới tâm linh nào À mà đưa đến cho quý vị như vậy là quý vị sẽ thấy rằng là khổ do duyên xúc khổ có mặt ngay bây giờ và tại đây á thì á là nó chấm dứt cả thường kiến và đoạn kiến à và do là khổ do duyên Khởi cho nên khổ là nó vô thường nó sinh lên rồi nó cũng diết đi à khổ là vô chủ vô sở không có một cái ta một cái tôi một cái bản ngã nào là chủ nhân chủ sở hữu của khổ à Cũng không có thường đế nào á là chủ nhân chủ sở hữu điều khiển cái khổ đó mang cái khổ đó đến cho con người vì vậy á là quý vị á sẽ thấy rằng cái tùy trí được Khổ Đế hiểu biết đúng sự thật với khổ khổ do duyên xúc khổ vô thường vô chủ V sở hu thì lúc đó à sẽ chấm dứt được cái thường kiến chấm dứt được cái đoạn kiến cái điều này á để nói rằng là à đây cũng là một cái pháp sâu kín khó thấy khó chứng tịch Tịnh Mỹ Diệu vượt qua mọi tư duy lý luận xuông chỉ có người trí mới có khả năng lĩnh hội cái kiến thức này.
Nguồn: https://www.youtube.com/watch?v=M_pO6ej2JoA
Nội dung được trình bày lại bởi AI Gemini từ bài pháp của Thiền sư Nguyên Tuệ
