Cuộc sống hiện đại với nhịp sống hối hả khiến chúng ta luôn cảm thấy căng thẳng, mệt mỏi. Bạn có muốn tìm một phương pháp giúp thư giãn, giảm stress và cải thiện sức khỏe tinh thần? Thiền – một thực hành đơn giản nhưng mang lại những lợi ích bất ngờ. Hãy cùng khám phá và tìm hiểu cách nó có thể thay đổi cuộc sống của bạn.
Từ khi đến với thiền gần 10 năm trước đây tôi tìm hiểu và tham khảo một số thông tin trên mạng và thực sự bị choáng ngợp bởi có quá nhiều phương pháp, và có nhiều vấn đề khó khăn (như lo ngại tẩu hỏa nhập ma) khi lựa chọn và tìm cho mình một phương pháp thiền tốt nhất.
Khi bắt đầu tôi chọn cho mình một phương pháp thiền năng lượng dưỡng sinh, vì lợi ích phương pháp này mở luôn xa và thu năng lượng từ vũ trụ để chữa lành tâm trí. Tôi thực hành phương pháp này được 5 năm và có được kết quả nhất định, khi thực hành thì có được trạng thái tâm an định, nhưng lúc không thực hành thì tâm lại lo lắng và bất an.
Không thỏa mãn với phương pháp này tôi tìm hiểu một số phương pháp khác như: Vipassana, Thiền Tâm từ, và bây giờ là phương pháp thực hành Tứ niệm xứ do Đức Phật thích ca mâu ni phát minh và truyền dạy.
Có nhân duyên với bạn qua bài viết này, nếu bạn là người bắt đầu đến với thiền, hãy đọc kỹ bài viết, tôi sẽ chia sẻ một số kiến thức về thiền, và giới thiệu với bạn cách để bắt đầu với thiền đúng hướng.
Một số định nghĩa về Thiền
1. Phật giáo:
- Thiền định (Dhyāna): Trong Phật giáo, thiền được hiểu là một trạng thái tâm trí tập trung cao độ, nơi các suy nghĩ và cảm xúc bị loại bỏ, để lại một tâm trí tĩnh lặng và minh mẫn. Mục tiêu của thiền trong Phật giáo là đạt được sự giác ngộ và giải thoát khỏi khổ đau.
- Chánh niệm (Sati): Chánh niệm là một khía cạnh quan trọng trong thiền Phật giáo. Nó nhấn mạnh việc nhận biết rõ ràng và không phán xét về những gì đang xảy ra trong hiện tại, như cảm giác cơ thể, suy nghĩ và cảm xúc.
2. Bà La Môn giáo:
- Dhyāna: Tương tự như trong Phật giáo, Dhyāna trong Bà La Môn giáo cũng là một trạng thái thiền định sâu sắc, nơi tâm trí được thanh tịnh và tập trung. Tuy nhiên, mục tiêu của thiền trong Bà La Môn giáo thường tập trung vào việc đạt được sự hợp nhất với Brahman, thực tại tối cao.
- Yoga: Yoga không chỉ là một phương pháp tập thể dục mà còn là một hệ thống triết học và tâm linh bao gồm nhiều hình thức thiền định. Mục tiêu của yoga là đạt được sự cân bằng giữa cơ thể, tâm trí và tinh thần, và cuối cùng là giải thoát khỏi vòng luân hồi.
3. Ấn Độ giáo:
- Raja Yoga: Một trong những nhánh của yoga, Raja Yoga nhấn mạnh vào thiền định và kiểm soát tâm trí như một phương tiện để đạt được sự giác ngộ.
- Kundalini Yoga: Loại hình yoga này tập trung vào việc đánh thức năng lượng Kundalini nằm ở đáy cột sống, thông qua các bài tập thở và thiền định. Mục tiêu là đạt được sự giác ngộ và giải phóng năng lượng tiềm ẩn.
Vậy đâu mới là định nghĩa chính xác về Thiền?
Thiền là nói đến trạng thái Sơ thiền, nhị thiền, tam thiền và tứ thiền. 4 mức độ của Chánh Định trong bát chánh đạo, nó là một trạng thái có được do sự thực hành chú tâm liên tục các cảm giác trên thân mà phát sinh.
Định có 2 loại chánh định và tà định, chánh định là một loại định đặc biết do Đức Phật Thích ca mâu ni phát minh, nó khác hoàn toàn các loại định khác của ngoại đạo.
Định nghĩa trên được Thiền sư Nguyên Tuệ thuyết giảng trong các khóa học của ngài, bạn có thể tham khảo tại đây.
Nguồn gốc của Thiền
Thiền, một thực hành tâm linh đã tồn tại hàng ngàn năm, có nguồn gốc sâu xa từ nền văn minh cổ đại của Ấn Độ. Từ đó, nó đã lan tỏa và phát triển thành nhiều hình thức khác nhau trên khắp thế giới.
Thiền trong Kinh Vệ Đà và Upanishad
- Kinh Vệ Đà: Những ghi chép sớm nhất về thiền định (dhyāna) được tìm thấy trong Kinh Vệ Đà, một trong những văn bản cổ xưa nhất của Ấn Độ. Trong đó, thiền được xem như một phương pháp để đạt đến sự hiểu biết sâu sắc về bản thân và vũ trụ.
- Upanishad: Các Upanishad, một phần của Kinh Vệ Đà, đã phát triển thêm khái niệm thiền và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trực tiếp trải nghiệm thực tại tối cao (Brahman).
Thiền trong Phật giáo
Đức Phật đã kế thừa và phát triển truyền thống thiền của Ấn Độ, biến nó thành một yếu tố cốt lõi trong Phật giáo.
- Thiền Tứ niệm xứ do Đức Phật chứng ngộ và truyền dạy gồm:
- Chánh niệm về Thân
- Chánh niệm về Thọ
- Chánh niềm về Tâm
- Chánh niệm về Pháp
- Xem thêm về phương pháp tứ niệm xứ tại đây
Thiền trong các tôn giáo khác
- Bà La Môn giáo: Thiền vẫn giữ vai trò quan trọng trong Bà La Môn giáo. Nó được xem như một phương tiện để đạt đến sự hợp nhất với Brahman, thực tại tối cao.
- Kì na giáo: Thiền cũng là một phần quan trọng trong Jain/kì na giáo, nhằm đạt đến sự giác ngộ và giải thoát khỏi vòng luân hồi.
Sự lan tỏa của thiền
- Trung Quốc: Thiền được truyền bá rộng rãi ở Trung Quốc vào thế kỷ thứ 5 bởi Bồ Đề Đạt Ma và phát triển thành nhiều tông phái khác nhau như Thiền Tông.
- Nhật Bản: Thiền được du nhập vào Nhật Bản và phát triển thành các trường phái Zen, Soto và Rinzai.
- Việt Nam: Thiền được truyền bá vào Việt Nam từ rất sớm khoảng thế kỷ thứ 2 và sơ tổ thiền là thiền sư Khương Tăng Hội, thiền đã trở thành một phần quan trọng trong văn hóa Việt.
- Phương Tây: Từ thế kỷ 20, thiền đã trở nên phổ biến ở phương Tây, được nhiều người áp dụng như một phương pháp giảm stress và cải thiện sức khỏe tinh thần.
Những lợi ích của Thiền
Lợi ích cốt lõi của Thiền là sự chấm dứt KHỔ ngay bây giờ và tại đây, khi thực hành đạt được trạng thái thiền tâm sẽ an định tịnh tĩnh vắng bặt mọi lo lắng sợ hãi, bất an.
Dưới đây là một số lợi ích thứ cấp của thiền:
- Giảm căng thẳng: Thiền giúp giảm căng thẳng và lo lắng, giúp cho người tập trung vào hiện tại và giải quyết các vấn đề một cách bình thản hơn.
- Cải thiện tâm trạng: Thiền giúp tăng cường khả năng tập trung, tăng cường sự kiên nhẫn và tạo ra cảm giác yên tĩnh và thư giãn.
- Giúp cải thiện giấc ngủ: Thiền giúp giảm căng thẳng và giúp người tập trung vào hiện tại, giúp người dễ dàng đạt được giấc ngủ sâu hơn.
- Tăng cường khả năng tập trung: Thiền giúp tập trung và giúp tăng cường khả năng tập trung của con người.
- Tăng cường sáng tạo: Thiền giúp tinh thần của người tập trung hơn và giúp tăng cường khả năng sáng tạo của con người.
- Tăng cường sức khỏe: Nghiên cứu đã chỉ ra rằng thiền có thể giúp giảm huyết áp, giảm mức đường trong máu, cải thiện hệ thống miễn dịch và giảm triệu chứng bệnh tim.
- Giúp tăng cường khả năng giải quyết vấn đề: Thiền giúp tinh thần của người tập trung hơn, giúp giải quyết vấn đề một cách khách quan và hiệu quả hơn.
Nguồn hình ảnh: toidenlinhdan
Cơ chế hoạt động của thiền
1. Tác động đến não bộ:
- Thay đổi cấu trúc não: Các nghiên cứu hình ảnh não bộ cho thấy thiền định có thể làm dày lên các vùng não liên quan đến học tập, trí nhớ, cảm xúc và sự tự nhận thức.
- Điều hòa sóng não: Thiền giúp chuyển sóng não từ trạng thái beta (tỉnh táo, tập trung) sang trạng thái alpha (thư giãn) hoặc theta (ngủ nông), tạo điều kiện cho tâm trí thư giãn sâu sắc.
- Giảm hoạt động của amygdala: Vùng não amygdala chịu trách nhiệm cho các phản ứng sợ hãi và căng thẳng. Thiền giúp giảm hoạt động của vùng này, từ đó giảm cảm giác lo âu và căng thẳng.
2. Tác động đến hệ thần kinh:
- Kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm: Thiền giúp kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm, hệ thống chịu trách nhiệm cho việc thư giãn và phục hồi cơ thể.
- Giảm sản xuất cortisol: Cortisol là hormone căng thẳng. Thiền giúp giảm sản xuất cortisol, từ đó giảm viêm nhiễm và cải thiện hệ miễn dịch.
3. Tác động đến tâm lý:
- Tăng cường sự tập trung: Thiền giúp rèn luyện khả năng tập trung và duy trì sự chú ý.
- Cải thiện nhận thức về bản thân: Qua thiền, bạn có thể hiểu rõ hơn về cảm xúc, suy nghĩ và hành vi của mình.
- Tăng cường sự đồng cảm: Thiền giúp phát triển khả năng đồng cảm với người khác.
4. Tác động đến cơ thể:
- Giảm huyết áp: Thiền giúp hạ huyết áp và giảm nhịp tim.
- Giảm đau: Thiền có thể giúp giảm đau mãn tính.
- Cải thiện giấc ngủ: Thiền giúp dễ ngủ hơn và ngủ sâu hơn.
Để hình dung rõ hơn, bạn có thể tham khảo hình ảnh minh họa về cách thiền tác động đến não bộ.
Vậy tại sao thiền lại có những hiệu quả như vậy?
- Tập trung vào hiện tại: Thiền giúp chúng ta thoát khỏi những suy nghĩ lo lắng về quá khứ hoặc tương lai, giúp ta sống trọn vẹn trong khoảnh khắc hiện tại.
- Chấp nhận mọi thứ như nó vốn có: Thiền dạy chúng ta chấp nhận mọi thứ, cả những điều tốt đẹp và khó khăn, giúp ta giảm bớt sự phán xét và căng thẳng.
- Tăng cường sự liên kết: Thiền giúp tăng cường sự liên kết giữa cơ thể và tâm trí, giúp chúng ta cảm thấy hài hòa và cân bằng hơn.
Các phương pháp thiền phổ biến
Dưới đây là một số phương pháp thiền phổ biến:
- Thiền Vipassana: Phương pháp này tập trung vào quan sát và giám sát suy nghĩ và cảm xúc của bản thân. Người học thiền Vipassana thường dành thời gian tập trung vào hơi thở và cảm nhận các giác quan của cơ thể.
- Thiền Truyền Thống: Phương pháp này chú trọng vào việc tập trung vào một đối tượng cụ thể, chẳng hạn như một hình tượng tôn giáo, một lời cầu nguyện, hoặc một câu thành ngữ để giúp tâm trí của bạn tập trung.
- Thiền Chỉ và Quán: Phương pháp này thường kết hợp thiền ngồi với việc cải thiện tư thế và tập trung vào hơi thở. Người tập thiền sử dụng cảm giác của hơi thở để giúp họ tập trung và tĩnh tâm.
- Thiền Chánh Niệm: Phương pháp này chú trọng vào việc tập trung vào tình trạng hiện tại, bao gồm tất cả các suy nghĩ, cảm xúc và cảm nhận cơ thể.
- Thiền Tứ niệm xứ: phương pháp do Đức phật thích ca mâu ni chứng ngộ và truyền dạy, là phương pháp mà người viết đã theo học và thực hành hàng ngày, nó đem lại lợi ích thiết thực là chấm dứt khổ ngay bây giờ và tại đây, luôn có trạng thái tích cực vui, thoải mái khi đạt trạng thái thiền
Mỗi phương pháp thiền có những ưu điểm và hạn chế riêng. Chọn phương pháp phù hợp với nhu cầu và tính cách của mình là điều quan trọng. Bạn có thể thử nghiệm và tìm hiểu các phương pháp trên để xem phương pháp nào phù hợp với bạn nhất.
Những lưu ý khi lựa chọn 1 phương pháp thiền
Khi tìm hiểu và lựa chọn một phương pháp thiền, bạn nên lưu ý các điều sau:
- Tìm hiểu về các phương pháp thiền khác nhau: Có nhiều loại phương pháp thiền khác nhau, ví dụ như thiền: Tứ niệm xứ, Vipassana, Zen, Thiền Yoga, Thiền Phật Giáo, Thiền Tịnh Tâm, và Thiền Chánh niệm, Thiền Chỉ và Quán… Hãy tìm hiểu và hiểu rõ về từng phương pháp thiền để bạn có thể chọn phương pháp phù hợp với mình.
- Hướng dẫn từ người có kinh nghiệm: Nếu bạn mới bắt đầu thiền, hãy tìm người có kinh nghiệm để hướng dẫn thiền cho bạn, giúp bạn hiểu rõ hơn về các phương pháp thiền và cách thực hiện chúng.
Các tư thế thiền
Có nhiều tư thế thiền khác nhau để người thiền tập trung và giảm căng thẳng. Dưới đây là một số tư thế thiền phổ biến:
- Tư thế ngồi đơn giản: Ngồi thẳng lưng, chân thả rộng ra, hai tay đặt trên đùi, lòng bàn tay hướng lên, ngón tay cái chạm đầu gối.
- Tư thế ngồi hoa sen: Ngồi thẳng lưng, chân chồng lên nhau, lòng bàn tay hướng lên, ngón tay cái chạm đầu gối.
- Tư thế ngồi trên ghế: Ngồi thẳng lưng trên ghế, chân thả rộng ra, hai tay đặt trên đùi, lòng bàn tay hướng lên.
- Tư thế đứng: Đứng thẳng, chân thả rộng ra, hai tay treo thả rời, tay phải giữa tay trái.
- Tư thế đi bộ thiền: Đi bộ chậm, tập trung vào hơi thở và bước chân.
Các tư thế thiền khác nhau có thể phù hợp với những người khác nhau, tùy thuộc vào độ linh hoạt cơ thể và sức khỏe. Tuy nhiên, quan trọng nhất là duy trì tư thế thoải mái để có thể tập trung trong thời gian dài.
Dưới đây là tư thế Tọa thiền được hướng dẫn bới Thiền sư Nguyên Tuệ:
Cách thực hành thiền
Đây là một hướng dẫn cơ bản cho người mới bắt đầu thực hành thiền:
- Chọn một không gian yên tĩnh và thoải mái để ngồi thiền, nơi không bị ảnh hưởng bởi tiếng ồn hoặc sự xáo trộn. Bạn cũng nên chọn một thời điểm phù hợp cho việc thực hành thiền, chẳng hạn như sáng sớm hoặc tối muộn.
- Chọn tư thế thiền phù hợp với bạn. Tư thế thiền truyền thống là ngồi thẳng lưng với tư thế ngồi kiết già. Tuy nhiên, nếu bạn không thoải mái với tư thế này, bạn có thể thử các tư thế khác như ngồi trên ghế hoặc lót một tấm thảm.
- Chú tâm quan sát các cảm giác toàn thân. Nhắm mắt lại và chú tâm vào cảm giác hơi thở chứ không phải hơi thở. Khi bắt đầu hít thở sâu và chậm, cảm nhận cảm giác khi luồng khí vào và luồng khí ra khỏi cơ thể. Sự thực hành này diễn ra khoảng 3-5 phút tới khi nào bạn lắng tâm, các suy nghĩ thưa và vắng dần, mới đầu cần chú tâm và duy trì sự chú tâm trên các đối tượng là cảm giác toàn thân bao gồm: cảm giác hơi thở vào, cảm giác hơi thở ra, và đặc biệt là cảm giác răng lưỡi, cảm giác xuất hiện nơi 6 giác quan mắt, tai, mũi lưỡi thân ý tiếp xúc với sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp trần (thông tin lưu trữ trong kho chứa, ADN, tế bào thần kinh não)
- Không đánh giá hoặc cố gắng chấp nhận hay loại bỏ bất kỳ suy nghĩ nào. Khi suy nghĩ xuất hiện trong đầu, hãy để chúng tự nhiên đi qua mà không phán xét hay cố gắng thay đổi chúng. Nếu bạn bị lạc đề trong suy nghĩ, hãy nhẹ nhàng đưa tâm trí của bạn trở lại quan sát cảm giác hơi thở của bạn.
Thực hành thiền hàng ngày. Để có kết quả tốt nhất, bạn nên thực hành thiền hàng ngày. Thực hành thiền thường xuyên giúp bạn cảm thấy bình tĩnh, giảm căng thẳng và tăng khả năng tập trung.
Những câu hỏi thường gặp về Thiền
1. Làm thế nào để bắt đầu thiền?
Bạn có thể bắt đầu bằng cách ngồi thẳng lưng, hít thở đều và tập trung vào cảm giác hơi thở của mình. Bạn có thể bắt đầu với một vài phút mỗi ngày và tăng dần thời gian tập luyện.
2. Tôi có cần phải tham gia lớp học thiền không?
Tham gia lớp học thiền sẽ giúp bạn được hướng dẫn bởi một người có kinh nghiệm và học hỏi từ những người khác. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể tự học thiền tại nhà bằng cách xem các video hướng dẫn hoặc đọc sách về thiền.
3. Thiền mất bao lâu mới có hiệu quả?
Hiệu quả của thiền phụ thuộc vào nhiều yếu tố như thời gian thực hành, sự kiên trì và loại hình thiền bạn lựa chọn. Bạn có thể cảm nhận được những thay đổi tích cực ngay sau khi thực hành, nhưng để đạt được kết quả tốt nhất, bạn nên kiên trì thực hành hàng ngày.
4. Tôi có thể thiền bất cứ lúc nào trong ngày không?
Bạn có thể thiền bất cứ lúc nào bạn muốn, sáng sớm, trưa hoặc tối. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng thiền vào buổi sáng hoặc tối trước khi đi ngủ sẽ mang lại hiệu quả tốt hơn.
5. Tôi không thể ngồi yên một chỗ được, phải làm sao?
Nếu bạn cảm thấy khó khăn khi ngồi yên một chỗ, bạn có thể thử các hình thức thiền động như đi bộ thiền hoặc thiền khi làm việc nhà. Quan trọng là bạn giữ được sự tập trung vào hiện tại.
Kết luận
Thiền không chỉ là một phương pháp thư giãn, mà còn là chìa khóa để mở ra cánh cửa đến sự bình yên bên trong. Với những lợi ích như giảm căng thẳng, tăng cường tập trung và cải thiện sức khỏe, thiền là món quà quý giá bạn dành tặng cho chính mình
Hãy dành vài phút mỗi ngày để thực hành thiền, bạn sẽ ngạc nhiên trước những thay đổi tích cực mà nó mang lại. Đừng ngần ngại bắt đầu hành trình thiền ngay hôm nay.
Nếu bạn chưa biết bắt đầu từ đâu do có quá nhiều phương pháp thiền, và có nhiều thắc mắc về thiền, với kinh nghiệm của người đã trải qua 4-5 phương pháp khác nhau, và tôi đã có may mắn gặp được phương pháp thiền do Đức Phật Thích ca phát minh và truyền dạy, bạn muốn tìm hiểu hãy tham khảo các khóa thiền tại Gosinga do Thiền sư Nguyên Tuệ hướng dẫn.
